Menu

Το Μαρόκο, η Ισπανία και μια αιώνια διένεξη

Το Μαρόκο, η Ισπανία και μια αιώνια διένεξη

Η Ισπανία για πολλούς αιώνες ήταν μία μεγάλη αποικιακή δύναμη, ιδιαίτερα στη Νότια Αμερική. Μετά την άφιξη των Ισπανών, με τον Χριστόφορο Κολόμβο στην Αμερική και την εγκατάστασή τους στην Εσπανιόλα (όπου βρίσκονται σήμερα η Αϊτή και η Δομινικανή Δημοκρατία, με βούλα (επίσημο έγγραφο) του Πάπα Αλέξανδρου Στ’ (1493) και στη συνέχεια με την Συνθήκη της Τορντεσίλας (1494), μεταξύ Ισπανίας και Πορτογαλίας, ρυθμίστηκε το ζήτημα της ελεύθερης διείσδυσης και εγκατάστασης στη Νότια Αμερική, με εξαίρεση τη Βραζιλία που περιήλθε στους Πορτογάλους (και γι’ αυτό σήμερα είναι η μόνη χώρα της Λατινικής Αμερικής με επίσημη γλώσσα την πορτογαλική).

Η ισπανική αυτοκρατορία στη Νότια Αμερική, έπαψε να υφίσταται το 1824. Στο μεταξύ το 1496 η Ισπανία είχε καταλάβει τη Μελίγια, ενώ το 1580 κατέλαβε από την Πορτογαλία τη Θέουτα (την οποία η Πορτογαλία είχε καταλάβει το 1415). Η Θέουτα, η οποία στην αρχαιότητα ονομαζόταν Αβίλη με σημαντική ελληνική παρουσία, πέρασε οριστικά στην Ισπανία με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας (1688). Πάντως, η Ισπανία που είχε κατακτήσει και άλλα εδάφη στην Αφρική, βρέθηκε σε δύσκολη θέση, καθώς ορεινά βερβερικά φύλα είχαν καταλάβει τις δύο πόλεις. Μια προσπάθεια ανακατάληψης από τους Ισπανούς το 1859 απέτυχε λόγω και της παρέμβασης αγγλικών στρατευμάτων. Ας μην ξεχνάμε ότι Ισπανία και Μεγάλη Βρετανία ερίζουν για το Γιβραλτάρ, για αιώνες…

Με συνθήκη του 1860, το Μαρόκο παραχώρησε στην Ισπανία το Ίφνι, στο νοτιοδυτικό μέρος του και το 1884-1886, οι Ισπανοί κατέλαβαν την παραλιακή ζώνη του Ρίο ντε Όρο (σημερινή Δυτική Σαχάρα). Με συνθήκη του Οκτωβρίου 1904 η οποία ανανεώθηκε τον Νοέμβριο του 1912, το Μαρόκο χωρίστηκε σε δύο ζώνες διείσδυσης: στον βορρά το Ριφ (όπου και οι πόλεις Θέουτα και Μελίγια) και στον νότο το Ρίο ντε Όρο.

Το 1912, εγκαθιδρύθηκε το προτεκτοράτο του Ριφ, αλλά οι Βέρβεροι επαναστάτες κατατρόπωσαν τους Ισπανούς στο Ανουάλ το 1921 και το 1923 απελευθέρωσαν ολόκληρο το ισπανικό Μαρόκο και συνέχισαν τη διείσδυσή τους προς τον νότο. Ωστόσο, η επανάσταση αυτή συντρίφτηκε το 1925-1926 από τον Στρατηγό Μιγκέλ Πρίμο ντε Ριβέρα, με γαλλική υποστήριξη. Ακολούθησε ο ισπανικός εμφύλιος, ενώ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ελάχιστες πλέον ισπανικές αποικίες, χαρακτηρίστηκαν επαρχίες της Ισπανίας με επικεφαλής έναν γενικό διοικητή.

Όμως και η Ισπανία δεν απέφυγε τις συνέπειες του γενικού κινήματος ανεξαρτησίας των ευρωπαϊκών αποικιών στην Αφρική. Καθώς η Γαλλία αναγνώρισε την ανεξαρτησία του τμήματος του Μαρόκου που κατείχε (2 Μαρτίου 1956) το ίδιο έκανε και η Ισπανία με την περιοχή του Ριφ. Σημειωτέον ότι το Ριφ είναι το βορειότερο τμήμα της βορειοδυτικής Αφρικής, (υπάρχει και ομώνυμη οροσειρά), «προχωρά» σχεδόν παράλληλα με τη μεσογειακή ακτή από το στενό του Γιβραλτάρ μέχρι τον κάτω ρου του ποταμού Μουλούγια. Το 1969, η Ισπανία παραχώρησε στο Μαρόκο και το Ίφνι.

Το μεγάλο αγκάθι όμως, είναι η Δυτική (τέως ισπανική) Σαχάρα, η οποία επίσημα παραχωρήθηκε από την Ισπανία στο Μαρόκο το 1976, μέχρι σήμερα όμως στην περιοχή, επικρατεί… κομφούζιο.

Η Δυτική Σαχάρα, είναι μια ερημική, κυρίως, περιοχή της βορειοδυτικής Αφρικής η οποία συνορεύει βόρεια με το Μαρόκο, βορειανατολικά με την Αλγερία, ανατολικά με τη Μαυριτανία, ενώ στον νότο βρέχεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό.

Πρόκειται για μια πολύ αραιοκατοικημένη περιοχή, με έκταση 266.000 τ. χλμ. (διπλάσια από την Ελλάδα) και πληθυσμό 612.000. Μεγαλύτερη πόλη της είναι η Λααγιούν ή Ελ Αγιούν, με 192.000 κατοίκους περίπου. Τα αραβικά είναι η επίσημη γλώσσα της Δυτικής Σαχάρας, ωστόσο και τα ισπανικά χρησιμοποιούνται ευρέως ως δεύτερη γλώσσα. Μπορεί η Ισπανία να παραχώρησε τη Δυτική Σαχάρα στο Μαρόκο, ωστόσο υπάρχει και ένας σοβαρός ακόμα…. παίχτης στην περιοχή: το Μέτωπο Πολισάριο.

Στη Δυτική Σαχάρα βρίσκονται τα πλουσιότερα στον κόσμο κοιτάσματα φωσφορικών αλάτων, η εκμετάλλευση των οποίων άρχισε το 1972. Ήδη από το 1975 την περιοχή συνδιοικούσαν η Ισπανία, το Μαρόκο και η Μαυριτανία. Η Ισπανία αποχώρησε το 1976 και ο ΟΗΕ πρότεινε τον διαχωρισμό της περιοχής σε τρία τμήματα: ένα από αυτά να δοθεί στο Μαρόκο, ένα στη Μαυριτανία και ένα στην Αλγερία. Το 1973 ιδρύθηκε το Μέτωπο Πολισάριο, ένα εθνικό επαναστατικό απελευθερωτικό κίνημα, που εκπροσωπεί τους Σαχράουι και τους υποστηρίζει στη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους με την ονομασία Λαοκρατική Δημοκρατία της Σαχάρας.

Μετά την αποχώρηση της Ισπανίας, το Μαρόκο κατέλαβε τα 2/3 της δυτικής Σαχάρας (και την περιοχή με τα φωσφορικά άλατα), ενώ η Μαυριτανία το υπόλοιπο. Ωστόσο, το 1979 η Μαυριτανία μετά την πίεση από πλευράς Πολισάριο παραιτήθηκε από κάθε δικαίωμα στη Δυτική Σαχάρα. Το Μαρόκο βρήκε την ευκαιρία να καταλάβει και αυτή την περιοχή, στην οποία ασκεί de facto κατοχή. Πολλοί κάτοικοι της δυτικής Σαχάρας έχουν μεταβεί στην Αλγερία όπου ζουν σε καταυλισμούς στην επαρχία Τιντούφ. Το 1991 έφτασε στην περιοχή αποστολή του ΟΗΕ για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος σχετικά με το μέλλον της περιοχής.

Το Πολισάριο, που από το 1976 έως το 2016 είχε ηγέτη τον Μοχάμετ Αμπντελαλίζ, ο οποίος διετέλεσε και πρόεδρος της εξόριστης κυβέρνησης, συνεχίζει σποραδικά τη δράση του εναντίον των Μαροκινών. Το δημοψήφισμα δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα και η πολυετής εκκρεμότητα πυροδοτεί λογικά εντάσεις. Το Μαρόκο θεωρεί ότι η Ισπανία και η Αλγερία βοηθούν το Πολισάριο και η νοσηλεία του ηγέτη του μετώπου στη Λογκρόνια οδήγησε στην έξαρση των μεταναστευτικών ροών προς τη Θέουτα και τη Μελίγια.

Το Μαρόκο σίγουρα θα ήθελε να αποσπάσει τις δύο πόλεις από την Ισπανία, κάτι που η ιβηρική χώρα θεωρεί απαράδεκτο, ενώ η Ισπανία έχει μετανιώσει για την παραχώρηση της Δυτικής Σαχάρας στο Μαρόκο, που έγινε άλλωστε σε μια μεταβατική περίοδο για τη χώρα (θάνατος Φράνκο – ανάληψη της ηγεσίας από τον Χουάν Κάρλος). Το σίγουρο είναι ότι η ένταση μεταξύ των δύο χωρών παραμένει και δε φαίνεται ορατή λύση στον ορίζοντα.

Από τις πολλές περιοχές που κατείχε παλαιότερα η Ισπανία στην Αφρική σήμερα εκτός από τη Θέουτα και τη Μελίγια υπάρχουν μια σειρά νησιών κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου που συνορεύουν με το Μαρόκο. Αυτά ονομάζονται «Plazas de Soberania», δεν έχουν μόνιμους κατοίκους, εκτός από στρατιωτικές φρουρές και μεταξύ άλλων τα Isla de Mar, Isla de Tierra και Penon de Alhukema.

Υπάρχουν ακόμα το νησί Πέρεχιλ κοντά στη Θέουτα, το οποίο θεωρείται αμφισβητούμενο από το Μαρόκο και είχε οδηγήσει το 2002 τις δύο χώρες στα πρόθυρα της σύγκρουσης, όπως έχουμε γράψει παλαιότερα και τέλος το νησί Αμποράν το οποίο απέχει 50 χλμ. από την αφρικανική ακτή και 90 χλμ. από την ευρωπαϊκή.