Τα μάρμαρα, τα γλυπτά του Παρθενώνα έμειναν στην ιστορία ως Ελγίνεια Μάρμαρα επειδή ο λόρδος Έλγιν τα έκλεψε. Ήρθε σε μια περιοχή που αποτελούσε μέρος της αχανούς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με έναν λαό υπόδουλο που έβλεπε τον Άγγλο να υφαρπάζει τα γλυπτά από την Ακρόπολη των Αθηνών.
Αφαιρέθηκαν και κλάπηκαν από τον Τόμας Μπρους, 7ο κόμη του Έλγιν, από το 1799 μέχρι το 1803 και μεταφέρθηκαν στην Βρετανία το 1806. Ο ίδιος έλεγε ότι είχε φιρμάνι από τον καϊμακάμη (ανώτερου διοικητικού υπαλλήλου της οθωμανικής αυτοκρατορίας) Σεγούτ Αβδουλάχ για την αποκαθήλωσή τους από τον Παρθενώνα με σκοπό τη μέτρηση και την αποτύπωσή τους σε σχέδια, και στη συνέχεια προχώρησε στην αφαίρεση και φυγάδευσή τους. Η ύπαρξη φιρμανιού και, αν υπήρχε, το ακριβές πνεύμα της άδειας, αμφισβητείται. Το 2019 Τούρκοι ερευνητές υποστήριξαν ότι δεν υπήρξε τέτοιο φιρμάνι.
Τα γλυπτά αποθηκεύτηκαν στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου το 1816 και το 1936 τοποθετήθηκαν στην έκθεση που δημιουργήθηκε για αυτό το σκοπό.
Για να κατανοήσετε το μέγεθος της κλοπής, περιστατικά που σε κάνουν να φρίττεις. Δεκάδες μάρμαρα έσπασαν κατά την αποκοπή τους από τον Παρθενώνα και έφτασαν σε κομμάτια στην Αγγλία. Μάλιστα, επειδή η αφαίρεσή τους γινόταν γρήγορα και με τα μέσα που υπήρχαν τότε σημειώθηκαν βανδαλισμοί, και κατά την απόσπαση των μελών του ναού προκλήθηκαν σοβαρές ζημιές.
Συνολικά ο Έλγιν αποκόμισε 253 γλυπτά έργα και αρχιτεκτονικά μέλη του ναού καθώς και πολλά αγγεία. Από τον Παρθενώνα αφαιρέθηκαν 96 ακέραια ή ακρωτηριασμένα γλυπτά, από τον ναό της Απτέρου Νίκης αφαιρέθηκαν 4 τεμάχια, από το Ερέχθειο 18 (μεταξύ αυτών μία Καρυάτιδα κι ένα γωνιακό ιωνικό κιονόκρανο) και 4 από το θέατρο του Διονύσου, μεταξύ των οποίων κι ένας κίονας από το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου. Αφαιρέθηκαν ακόμα 13 κεφαλές, 34 γλυπτά μάρμαρα, 14 χάλκινες και μαρμάρινες υδρίες, 8 βωμοί, 3 επιτύμβιες στήλες, 66 ενεπίγραφα μάρμαρα και άλλα. Πολλά από αυτά, ήταν έργα του Φειδία, του Αγοράκριτου και του Αλκαμένη.
Σπουδαιότερα απ’ όλα, θεωρούνται τα γλυπτά της γέννησης της Αθηνάς από το ανατολικό αέτωμα, η μετόπη της διαμάχης της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα και η ζωφόρος με την πομπή των Παναθήναιων.
Εκτός από την Ακρόπολη, αφαιρέθηκαν αρχαιότητες κι από άλλα μέρη όπως Αίγινα, Ελευσίνα, Δελφούς, Νεμέα, Μυκήνες, Τίρυνθα και Δαρδανέλια. Μάλιστα, ο Έλγιν στις Μυκήνες, έστειλε τον ιερέα δρ. Χαντ γιατί σκόπευε να αρπάξει και τους Λέοντες της Πύλης, ωστόσο αυτό κρίθηκε ακατόρθωτο, λόγω του βάρους των Λεόντων… Στην Ολυμπία, με σκοπό να εντοπίσει αρχαιότητες για λεηλασία, έστειλε τον λοχαγό Λέινι. Η αφαίρεση αρχαιοτήτων όμως από εκεί, κρίθηκε πολυδάπανη.
Τα πρώτα 12 κιβώτια με τις αρχαιότητες, φορτώθηκαν το 1802 στο ιδιόκτητο ιστιοφόρο «Μέτων» του Έλγιν. Ωστόσο, το πλοίο βούλιαξε στον Αβλέμονα των Κυθήρων και αρκετά έμειναν για δεκαετίες εκεί ή τα έσπασαν για να τα φέρουν στην επιφάνεια. Το 1803, ο ίδιος ο Έλγιν, επιστρέφοντας στην Αγγλία, φόρτωσε 44 κιβώτια στο βρετανικό πολεμικό πλοίο «Diana». Άλλα κιβώτια, μεταφέρθηκαν με τα πολεμικά «Medusa» και «Hydra». Το 1817 ο Λουζιέρι, επέστρεψε και πραγματοποίησε την αποστολή επιτύμβιων μνημείων, χάλκινων σκευών και εκατοντάδων αγγείων, με τα πολεμικά πλοία «Satellite» και «Tagus». Η επιχείρηση πήρε τέλος με την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης.
Τα «λάφυρα» του λόρδου Έλγιν από την Ακρόπολη, τις Μυκήνες αλλά και από την Αίγινα, την Ελευσίνα, τους Δελφούς, τη Νεμέα και την Τίρυνθα θα γεμίσουν δεκάδες κιβώτια και θα μεταφερθούν μετά κόπων και βασάνων διά θαλάσσης στη Βρετανία. Τα πρώτα κιβώτια θα φτάσουν στο Λονδίνο το 1804, όπου και θα παραμείνουν σε αποθήκες, εκτεθειμένα στην υγρασία, καθώς ο Έλγιν κρατήθηκε αιχμάλωτος στη Γαλλία, όταν παραβιάστηκε η Συνθήκη της Αμιένης, με αποτέλεσμα να επιστρέψει το 1806. Οικονομικά κατεστραμμένος, θα προκαλέσει σκάνδαλο κατηγορώντας τη σύζυγό του για μοιχεία και απαιτώντας από τον εραστή της αποζημίωση.
Τα μάρμαρα καταλήγουν στην καρβουναποθήκη του σπιτιού του και εκτίθενται κάτω από άθλιες συνθήκες. Ο ζωγράφος B. Haydon, που επισκέφτηκε τα Γλυπτά το 1807, αναφέρει: «Μπήκαμε σε έναν υγρό, βρώμικο χώρο, όπου κείτονταν τα μάρμαρα σε απόσταση τέτοια που όχι μόνο μπορούσαμε να τα δούμε αλλά και να τα πιάσουμε».
Ο Έλγιν θα καταφέρει να πάρει διαζύγιο με ειδική νομοθετική πράξη της Βουλής των Λόρδων και θα ξαναπαντρευτεί το 1810 με την Ελίζαμπεθ Τάουνσεντ, αν και είναι παραμορφωμένος από τη σύφιλη που τον βασάνιζε από νεαρή ηλικία. Μη έχοντας άλλη λύση, αναγκάζεται να πουλήσει τα ήδη υποθηκευμένα από το βρετανικό κράτος γλυπτά για μόλις 35.000 αγγλικές λίρες, το ήμισυ του ποσού που είχε ξοδέψει για την απόκτησή τους.
Στο διάταγμα που ψήφισε η αγγλική κυβέρνηση για την αγορά των αρχαίων και δημοσιεύτηκε την 1η Ιουνίου του 1916 συναντάμε την εξήγηση για την ονομασία «Ελγίνεια Μάρμαρα» και τους όρους με τους οποίους αυτά δόθηκαν στο Βρετανικό Μουσείο: «Ο ανωτέρω αναφερόμενος λόρδος συμφώνησε να πωλήσει τα αυτά [Μάρμαρα] στο ποσό των ₤35.000 με τον όρο ότι όλη η παραπάνω αναφερόμενη συλλογή θα κρατείται αδιαχώριστη στο Βρετανικό Μουσείο και ανοικτή για επιθεώρηση και θα ονομάζεται “Ελγίνεια Μάρμαρα”». Επιπλέον, διαβάζουμε ότι «ο ανωτέρω αναφερόμενος λόρδος και κάθε πρόσωπο που θα αποκτά τον τίτλο του Έλγιν θα πρέπει να προστίθεται στους επιτρόπους του μουσείου».
Αξίζει να σημειωθεί ότι της απόφασης είχε προηγηθεί η ανάθεση σε εξεταστική επιτροπή της μελέτης των στοιχείων της υπόθεσης και τα πορίσματά της τέθηκαν υπόψη του Βρετανικού Κοινοβουλίου. Αν και η αγορά των γλυπτών εν τέλει αποφασίστηκε με ψήφους 82 υπέρ και 30 κατά, υπήρξαν και εκείνοι που μίλησαν για κατάχρηση εξουσίας εκ μέρους του Έλγιν, ενώ ακούστηκαν οι πρώτες φωνές υπέρ της επιστροφής των γλυπτών στην Ελλάδα.
Ο λόρδος Έλγιν πέθανε φτωχός, απαξιωμένος και προσπαθώντας να ξεφύγει από τους δανειστές του στις 14 Νοεμβρίου του 1841 στο Παρίσι.
Πέρασαν δεκαετίες, πέρασαν πολλά χρόνια. Έκτοτε η Ελλάδα απέκτησε την ανεξαρτησία της, έγινε αυτόνομο κράτος και μόλις το 1983, με πρωτοβουλία της τότε Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, άρχισαν οι προσπάθειες για να επιστραφούν τα γλυπτά. Η προσπάθεια των ελληνικών αρχών για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στο τόπο καταγωγής και δημιουργίας τους υποστηρίζεται ενεργά από διεθνή, ομότιτλη επιτροπή.
Σε ανακοίνωση που εξέδωσε το Βρετανικό Μουσείο τον Απρίλιο του 2007 αναφέρει ότι δεν προτίθεται να παραχωρήσει την κυριότητα των Γλυπτών του Παρθενώνα σε κανέναν ελληνικό μουσείο ενώ νεότερη ανακοίνωση το 2009 ανέφερε πως, με την ευκαιρία των εγκαινίων του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, θα ήταν διατεθειμένο να δανείσει τα Γλυπτά, αρκεί η ελληνική κυβέρνηση να αναγνωρίσει το δικαίωμα ιδιοκτησίας τους στο Βρετανικό Μουσείο.
Η τότε ελληνική κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση.
Πάμε πάλι: οι Άγγλοι είναι ανοιχτό στο να μας δανείσουν για κάποια χρόνια τα δικά μας γλυπτά, αρκεί να αναγνωρίσουμε ότι είναι δικά τους. Τίποτε άλλο δεν πρότειναν, ούτε τότε ούτε τώρα.
Αναλογιστείτε το, με όσα βλέπουν τα τελευταία 24ωρα το φως της δημοσιότητας…
