Η ελληνική πολιτεία θα μπορούσε, πέρα από πολιτικές προτιμήσεις και κίνητρα, να έχει μετατρέψει σε πολύτιμο θησαυρό του κράτους το Τατόι. Πέρα από τα δέντρα κλπ., η δημιουργία ενός μουσείου αφενός θα θυμίζει τις σκοτεινές εκείνες περιόδους, αφετέρου θα αναδεικνύει την ιστορικότητα της εποχής.
Προ ετών που το επισκέφτηκα για τελευταία φορά, φτάνοντας ως και τους τάφους, μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση πόσοι παρατημένοι ήταν. Ο Κωνσταντίνος, που συχνά πυκνά ανέφερε τον πατέρα του (για τη μάνα του, άλλη ιστορία), δεν είχε ενδιαφερθεί τόσα χρόνια να φροντίσει τον τάφο του Παύλου; Κι όμως, όχι.
Το θερινό ανάκτορο του Τατοΐου είναι φυσικά ερημωμένο, όπως και λεηλατημένο (την περίοδο της κατοχής) και κατεστραμμένο αρκετές φορές. Μια κρατική βούληση χρειαζόταν, για τη δημιουργία μουσείου που θα φιλοξενούσε μέρος της αμύθητης περιουσίας των βασιλιάδων – κι ας έπαιρναν μέρος των εισπράξεων, πασίγνωστο τι δραχμοφονιάδες υπήρξαν και είναι.
Τρέχα γύρευε που βρίσκονται, άλλα κλάπησαν, άλλα χαρίστηκαν με κοντέινερ και το Τατόι παρακμάζει. Όπως παρακμάζει και η κοινωνία: ο άλλος έκανε πολιτικό διάβημα και διαστρέβλωσε την ιστορία ενώ νεκρολογούσε τον πατέρα του και δεν κινείται φύλλο, ο αρχιχουντικός επίσκοπος έκανε προσφωνήσεις του ’67 αλλά ας ασχοληθούμε με το Σαρβάιβορ, πέρασε η ώρα…
Ο Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ, τέως βασιλιάς των Ελλήνων τάφηκε λοιπόν χθες στο κτήμα του Τατοΐου. Το έχω επισκεφθεί κάμποσες φορές, δις έφτασα και ως το παρεκκλήσι με τους τάφους των προηγούμενων βασιλιάδων της χώρας – πλην Όθωνα και Αμαλίας βέβαια, καθότι ούτε η έκταση υπήρχε τότε ως «βασιλική», και το ζεύγος πέθανε και ετάφη εξόριστο στη Γερμανία, στη Βαμβέργη (η πόλη της Μπάμπεργκ, για τους λάτρεις του μπάσκετ).
Στο Τατόι βρίσκεται το θερινό ανάκτορο της τέως βασιλικής οικογένειας. Παλιότερα, επί Τουρκοκρατίας, υπήρξε οθωμανικό τσιφλίκι μαζί με τα γειτονικά του Μαχούνια και του Λιόπεσι. Το τοπωνύμιο προέρχεται από το όνομα του αλβανοβλάχου φύλαρχου Τατόη.
Το 1871, ύστερα από παρότρυνση του Ερνέστου Τσίλλερ , ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ αγόρασε το κτήμα, συνολικής έκτασης 20.000 στρεμμάτων, από την οικογένεια Σούτσου αντί 300.000 δραχμών. Αν και ο Τσίλλερ προσδοκούσε να κατασκευάσει ένα τεράστιο ανακτορικό συγκρότημα, ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ επιθυμούσε να αποκτήσει ένα κτήμα αναψυχής παρά ένα ακόμα ανάκτορο – και φυσικά έγινε το δικό του.
Η μεγάλη πυρκαγιά του 1916 σηματοδότησε το τέλος της χρυσής εποχής, καθώς κάηκε το μεγαλύτερο μέρος του δάσους, κάηκαν κατά εκατοντάδες τα ελάφια που ο Γεώργιος είχε εισαγάγει από την Ουγγαρία, οι ανακτορικοί στάβλοι, ο ναός του Προφήτη Ηλία, το μουσείο, καθώς και το παλιό ανάκτορο.
Τη, δε, περίοδος της κατοχής στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι λεηλασίες πλήθυναν, με τελική κατάληξη μία κατάσταση πλήρους αναρχίας. Κατά την περίοδο των Δεκεμβριανών, το κτήμα, καθώς και η έπαυλη, διαλύθηκαν πλήρως, ενώ η μικρή κοινωνία που το αποτελούσε άρχισε να μετρά τους πρώτους νεκρούς της, στο γενικότερο χρονικό πλαίσιο του Εμφυλίου Πολέμου, ο οποίος βρισκόταν στις απαρχές του.
Το κτήμα περιήλθε στο Δημόσιο, συνολικά, τρεις φορές, το 1924, το 1973 και το 1994. Πάντοτε, έπειτα από καθεστωτικές αλλαγές, είτε καταβαλλόταν αποζημίωση στην τέως βασιλική οικογένεια, είτε δημευόταν το σύνολο της περιουσίας της.
Το 1994 (επί ΠΑΣΟΚ και Ανδρέα Παπανδρέου), είκοσι χρόνια μετά το Δημοψήφισμα του 1974, η ελληνική κυβέρνηση επί της ουσίας προχώρησε στη δήμευση του συνόλου της βασιλικής περιουσίας, δίχως, ωστόσο, την καταβολή οποιουδήποτε ύψους οικονομικής αποζημίωσης. Το δικαστήριο αποφάσισε ότι η περιουσία που παρακολουθούσε το θεσμό της μοναρχίας είχε ήδη περιέλθει αυτόματα στο ελληνικό κράτος και ότι το κτήμα Τατοΐου, το κτήμα Πολυδένδρι και το Μον Ρεπό αποτελούσαν ιδιωτική περιουσία και η Ελληνική Δημοκρατία έπρεπε να πληρώσει εύλογη αποζημίωση στη τέως βασιλική οικογένεια, αν ήθελε να διατηρήσει στην ιδιοκτησία της αυτά τα ακίνητα και εκτάσεις. Η τέως βασιλική οικογένεια τελικά αποζημιώθηκε με 4,6 δισ. δραχμές (13,7 εκατ. ευρώ).
Τον Μάρτιο του 2003 το Τατόι περιήλθε στην κυριότητα του κράτους και τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους κηρύχθηκε διατηρητέο από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, ύστερα από εισήγηση της Ελληνικής Εταιρείας για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς…
Δημοσιεύτηκε στο TheSocialist.gr στις 17/1/2023
