Τελικά, κάηκαν οι Μυκήνες και, αν ναι, πόσο; Διότι εν έτει 2020 δεν μπορείς να είσαι τελικά για τίποτε σίγουρος, όταν αντιμετωπίζεις αναρτήσεις και «ρεπορτάζ» συχνά καθοδηγούμενα ή εγκάθετα ή του συμφέροντος. Το είδαμε και την ημέρα της φωτιάς, Κυριακή 30 Αυγούστου, στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών.
Αυτοψία λοιπόν, έτυχε να βρεθώ εν μέσω διακοπών στα πάτρια, άφησα μερικά 24ωρα να ξεκαπνίσει ο χώρος (διότι την Κυριακή το βράδυ η μυρωδιά του καμένου ήταν ακόμη έντονη, χιλιόμετρα μακριά) και επισκέφτηκα, ως τουρίστας παρέα με ένα κινητό, τον χώρο σήμερα, Τετάρτη 2 Σεπτεμβρίου.
Η ευθύνη της πυροσβεστικής
Απάντηση στο «τις πταίει», κόντρα σε επιχειρήματα, πούσι και λογύδρια υπουργών, δημάρχων και άλλων φορέων, ύστερα από αρκετή κουβέντα με ντόπιους, με υπαλλήλους του χώρου και με ξεναγούς, υπάρχει και εννοείται ότι η ευθύνη είναι πολυσυλλογική.
Οι περισσότερες μαρτυρίες επιβεβαιώνουν ότι παρά τα “20 με 25 τηλέφωνα”, ως ελέχθη χαρακτηριστικά, προς την πυροσβεστική, η καθυστέρηση ήταν μεγάλη: άργησαν 40 ως και 45 λεπτά τα πυροσβεστικά, με τη φωτιά να ξεκινά χαμηλά, κάτω από τον αρχαιολογικό χώρο, σε ένα φαράγγι.
Ψάχνοντας το θέμα, ενημερώθηκα (ανεπίσημα) ότι πυροσβεστικό υπάρχει, γενικώς, στον χώρο αλλά “απλά περνάει, δεν μένει μόνιμα εδώ”. Προφανώς είναι απαιτητέα τοποθέτηση της τοπικής Πυροσφάλειας για το θέμα, σήμερα πάντως το έβλεπε κανείς, παρκαρισμένο στον χώρο.
Λογικό μετά από μια πυρκαγιά, πάντα υπάρχει κίνδυνος ανάφλεξης ακόμη και ημέρες μετά.
Καθυστέρηση λοιπόν. Και όντως, αν είχαν σπεύσει νωρίτερα τα πυροσβεστικά, ακόμη και από τα αεροπλάνα και ελικόπτερα που έσπευσαν, η φωτιά θα είχε περιοριστεί διότι ξεκίνησε από χαμηλά, εκεί όπου φυσικά υπάρχουν αρχαιολογικές ανακαλύψεις.
Ουδείς λόγος να ψεύδεται βέβαια κανείς: και πυρκαγιά ξέσπασε (για άγνωστο λόγο, αλλά με… 55 βαθμούς υπό ήλιον στην Αργολίδα, Αύγουστο μήνα, εύκολα ξεσπά), και κάηκε ο χώρος. Ναι, και εντός της Ακρόπολης των Μυκηνών. Ο φακός είναι αδιάψευστος μάρτυρας, ως θα δείτε και παρακάτω.
Η φωτιά, εκμεταλλευόμενη την αργοπορία της πυροσβεστικής, εξαπλώθηκε στις πλαγιές των δύο βουνών και κατόπιν… γύρισε προς τον αρχαιολογικό χώρο, ελέω του αέρα. Στο φόντο της φωτογραφίας, είναι εμφανές.
Γιατί όμως; Διότι εκείνη τη μέρα δεν υπήρχε πυροσβεστικό όχημα στον χώρο, καθότι ήταν “μια δύσκολη ημέρα, σε κίτρινο συναγερμό λόγω των ανέμων”.
Τι συνέβη επομένως και, ενώ η κινητοποίηση ήταν η ενδεδειγμένη, η φωτιά κατέκαψε τον αρχαιολογικό χώρο; Τα στελέχη της Πυροσβεστικής απαντούν ότι οι άνεμοι άλλαζαν συνεχώς διεύθυνση και ότι η χαμηλή βλάστηση οδήγησε στη γρήγορη εξάπλωση της πυρκαγιάς.
“Ευτυχώς έχουμε… κορωνοϊό”
Προ διετίας στο Μάτι, όπου μένω σχετικά κοντά, οι ντόπιοι εν μέσω θρήνου για τους αγαπημένους τους, σκέφτονταν ότι ήταν ευτύχημα που η καταστροφή έλαβε χώρα ημέρα Δευτέρα και όχι Κυριακή: θα είχαμε θρηνήσει δεκαπλάσια θύματα – και το επιβεβαιώνω. Από το Μάτι τότε, ημέρα Κυριακή, δεν μπορούσες καν να περάσεις…
Το (πρώτο) ευτύχημα στην περίπτωση των Μυκηνών είναι ότι είμαστε, ως χώρα, ως πλανήτης, εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού. Εξ ου και υπήρχαν, την ώρα που ξέσπασε η πυρκαγιά, μόνο 120-150 τουρίστες και όχι αρκετοί παραπάνω. Ως και 800-900 θα μπορούσε, μια όμορφη ζεστή Κυριακή του Αυγούστου σε έναν από τους πλέον αναγνωρίσιμους αρχαιολογικούς τόπους της Γης.
Και όποια εκπαίδευση κι αν έχουν περάσει οι εργαζόμενοι στον χώρο αναφορικά με crisis management σε περιπτώσεις φωτιάς, δεν αρκεί αν η φωτιά εξαπλωθεί. Ως και έγινε.
Δεν κάηκε η Πύλη των Λεόντων
Εγινε viral η φωτογραφία με την Πύλη των Λεόντων μαυρισμένη, καμένη. Αλλά όχι, δεν κάηκε. Πρώτη φωτό (πειστήριο Α, ρε παιδί μου, σημερινή, από το κινητό μου).
Η Πύλη των Λεόντων είναι η κύρια είσοδος της Ακρόπολης των Μυκηνών, του κύριου κέντρου του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, κατασκευάστηκε στα μέσα του 13ου αιώνα π.Χ., κατά τη διάρκεια της δεύτερης επέκτασης των οχυρώσεων στις Μυκήνες όταν βασιλιάς ήταν ο Ατρέας (τη μάσκα του οποίου έλεγαν ότι βρήκαμε, αλλά δεν ανήκει στον εν λόγω).
Πειστήριο Β, φωτογραφία της πύλης από τη wikipedia, με τα ίδια, σκούρα χρώματα. Ετσι ήταν πάντα. Μετά από μια φωτιά, νομίζεις ότι κάηκε αλλά όχι. Για να τα λέμε όλα. Φωτογραφία του 2008.
Η Πύλη των Λεόντων δεν κάηκε, διότι η φωτιά έφτασε μεν κοντά, προς τα δεξιά, αλλά όχι με τόσο καπνό ώστε να μαυρίσει. Το έλεγξα εξονυχιστικά…
Βεβαίως, αν και είχε διαδοθεί ότι τις πρώτες ημέρες μετά τη φωτιά η είσοδος θα ήταν δωρεάν για τους επισκέπτες, κάτι τέτοιο δεν ίσχυσε. Και ξεχνώντας τη δημοσιογραφική μου κάρτα στην Αθήνα, πλήρωσα και είπα και “ευχαριστώ”…
Για την Πύλη των Λεόντων, οφείλω να το πω, είχε ποστάρει σχετικά η Αγγελική Κοτταρίδη, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας. Στην ανάρτησή της η αρχαιολόγος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι αιτία της γκριζάδας “είναι η φυσική οξείδωση των λίθων”.
Επειδή τα μνημεία πρέπει να μένουν μακριά από τις κομματικές αντιπαραθέσεις!
Στην πρώτη φωτογραφία του Σωκράτη…Posted by Angeliki Kottaridi on Monday, August 31, 2020
Οι καμένες Μυκήνες και το… πούσι
Viral έγινε και το πούσι που ξεστόμισε τη Δευτέρα, επισκεπτόμενη τον χώρο, η υπουργός Πολιτισμού. Η Λίνα Μενδώνη αναφέρθηκε βέβαια στο πούσι, το στρώμα που δημιουργούν οι ξερές πευκοβελόνες που πέφτουν κάτω από τα δέντρα ή, γενικώς πια, σε ό,τι μένει πεσμένο δίπλα σε χόρτα.
Ντόπιοι με διαβεβαίωσαν ότι είχε γίνει αποψίλωση των χόρτων εδώ και καιρό, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ήταν με δική τους πρωτοβουλία. Θυμίζω βέβαια προ μηνών το εν λόγω ρεπορτάζ από το Star, από τον Φεβρουάριο…
Η κ. Μενδώνη, η αλήθεια είναι, υπέπεσε σε επικοινωνιακές γκάφες ενώ θα έπρεπε να πάει σε μια εκκλησία, μετά την επίσκεψή της στις Μυκήνες, και να προσευχηθεί που δεν έγινε μεγαλύτερη ζημιά. Αφενός προσπάθησε να πείσει (ποιους άραγε;) ότι δεν έγινε και τίποτε τόσο σοβαρό, αφετέρου επιχείρησε να δικαιολογήσει τους αρμόδιους για την αβλεψία, την αστοχία και την ανικανότητα.
Πάλι καλά που δεν ανέφερε κάνα στρατηγό άνεμο… Αλλά το ότι «το πολύ πολύ αυτό που θα βλέπουν οι επισκέπτες τις αμέσως επόμενες μέρες είναι λίγο μαύρο στο χώμα», και να ισχύει, δεν το λες… Διότι δεν αποτελεί είδηση ότι σώθηκαν οι Μυκήνες. Είδηση αποτελεί ότι κινδύνευσαν – και με ολοκληρωτική καταστροφή!
Με το που μπαίνεις στην Ακρόπολη λοιπόν, βλέπεις… αυτό.
Οχι, οι πέτρες δεν καίγονται. Μαυρίζουν όμως – κι αν πρόκειται για αρχαίες, άντε να τις ξαναφτιάξεις. Θέλει καιρό, αρκετό. Χρόνια.
Ναι, πέρασε η φωτιά μέσα από τα αρχαία
Η φωτιά έκαψε και μέσα στην Ακρόπολη των Μυκηνών λοιπόν. Θέλετε να πείτε, ως η κ. Μενδώνη, για… πούσια, θέλετε να πείτε για χόρτα, έκαψε πάντως. Και όχι, δα, και λίγα.
Οσο προχωράς, περπατώντας, μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, όσο ανεβαίνεις ολοένα και πιο ψηλά, η καταστροφή είναι εμφανής. Διότι περί καταστροφής πρόκειται. Μπορεί μερικές πέτρες απλά… να μαύρισαν, ρε παιδί μου, αλλά ο πράσινος χώρος άλλαξε χρώμα: έγινε μαύρος.
Συμπερασματικά…
…προφανώς κι έχει γίνει ζημιά, ευτυχώς όχι ανήκεστος. Αλλά έγινε. Ξαναλέω, οι πέτρες δεν καίγονται, μαυρίζουν όμως. Ο χώρος είναι κατάμαυρος. Ναι, θα φτιαχτεί.
Αλλά, φυσικά, υπάρχουν ευθύνες.
Η επίσημη ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού για την πρώτη εκτίμηση για τη φωτιά αναφέρει αυτολεξεί: «Οι περιοχές που επλήγησαν εντός του αρχαιολογικού χώρου είναι: Η Ανατολική Πτέρυγα του Ανακτόρου, οι Βόρειες Αποθήκες, η περιοχή του αρχαϊκού ναού στην κορυφή του λόφου, η άνω δυτική κλιτύς της Ακρόπολης, η ΝΔ Συνοικία και η περιοχή του Θρησκευτικού Κέντρου των Μυκηνών».
Ισχύει. Επιβεβαιωμένα, αλλά δεν είναι δα και λίγα. Μιλάμε για το 60-70% του χώρου!
Το υπουργείο λέει ότι φταίει ο δήμος…
Σε ομιλία της, στη Βουλή (προσοχή: όχι σε κάποια τυχάρπαστη συνέντευξη) η κ. Μενδώνη έκανε λόγο για αδιαφορία του δήμου Αργους – Μυκηνών αναφορικά με τα συστήματα άρδευσης. Το υπουργείο επιρρίπτει ευθύνες στον δήμο.
«Το πρόβλημα αν θέλετε είναι ένα πρόβλημα πάρα πολλών ετών και συνδέεται με τον με τον δήμο και λιγότερο με το Υπουργείο Πολιτισμού. Επομένως, θα έλεγε κανείς ότι ευθύνη δεν υπάρχει και σε προηγούμενες ηγεσίες διότι το δίκτυο ύδρευσης φτάνει μέχρι το τελευταίο σπίτι του οικισμού. Ο οικισμός απέχει κάπου 1 χιλιόμετρο και κάτι από τον αρχαιολογικό χώρο. Ο δήμος παρά τις διαχρονικές αιτήσεις του Υπουργείου Πολιτισμού διά των αρμοδίων υπηρεσιών του, δεν κατασκεύασε το δίκτυο δεν ανέβασε το δίκτυο μέχρι τον αρχαιολογικό χώρο για καθαρά οικονομικούς λόγους. Αυτός είναι ο λόγος που δεν είναι συνδεδεμένες οι Μυκήνες ο αρχαιολογικός χώρος των Μυκηνών με το δίκτυο ύδρευσης. Αυτό είναι το θέμα το συζητήσαμε εκτενώς στην ευρύτατη σύσκεψη που έγινε το πρωί υπό την προεδρία μου. Ο σημερινός δήμαρχος (σ.σ. που είναι δήμαρχος από το 2011) ανέλαβε εντός του πολύ μικρού διαστήματος να εκπονήσει τη μελέτη αυτή σύνδεσης του δικτύου με τον αρχαιολογικό χώρο και το Υπουργείο Πολιτισμού δεδομένης της οικονομικής δυνατότητας του Δήμου, ανέλαβε λοιπόν να χρηματοδοτήσει την κατασκευή του έργου. Αυτό διότι αυτό που θα έπρεπε να γίνει διότι αυτό το θέμα έπρεπε να θεραπευτεί» λέει η υπουργός Πολιτισμού. Λέξη προς λέξη.
For the record, η εν λόγω είδηση αναρτήθηκε σε πολλά μεγάλα Μέσα και μετά από ώρες… χάθηκες. Οι πληροφορίες θέλουν την τέως επικεφαλής (ή και νυν ακόμη, δεν ξέρω) του τάφου της Αμφίπολης να παρεμβαίνει, καλώντας στα κινητά συναδέλφων, δεν ελέγχονται ως ανακριβείς…
Η μαρτυρία βουλευτή
Οπωσδήποτε θα πρέπει να αναζητηθούν συνολικές ευθύνες για το πώς κινητοποιήθηκε και πόσο αποτελεσματικά αντέδρασε ο κρατικός μηχανισμός ενόσω ήταν σε εξέλιξη η πυρκαγιά που διέσχισε ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς σαν να ήταν… ξέφραγο χωράφι. Κι ένα από τα ερωτήματα είναι αν η παροχή νερού ήταν επαρκής για το έργο των πυροσβεστών. Η υπουργός λέει ότι δεν υπάρχει δίκτυο.
Οι καταγγελίες και η κριτική φουντώνουν, όπως, για παράδειγμα, η μαρτυρία του βουλευτή Αργολίδας του ΚΙΝ.ΑΛ. Ανδρέα Πουλά, που δήλωσε ότι είδε τα πυροσβεστικά οχήματα να λαμβάνουν νερό από το διπλανό τοπικό διαμέρισμα των Φιχτίων, λόγω της μη επαρκούς υδροδότησης!
«Η Μενδώνη ψεύδεται» (σ.σ. κάποιος ψεύδεται πάντως)
Σε μακροσκελείς (κλασικά) δηλώσεις του Δημήτρης Καμπόσος, δήμαρχος Αργους, διέψευσε την υπουργό! Είπε, δηλαδή, δημόσια ότι η Λίνα Μενδώνη ψεύδεται. Προφανώς αναμένεται νέα της απάντηση.
Τι υποστήριξε; Ότι ουδεμία αίτηση έχει αποσταλεί από το υπουργείο Πολιτισμού ή άλλη υπηρεσία αυτού, για περαιτέρω υδροδότηση του αρχαιολογικού χώρου των Μυκηνών. Κάποιος από τους δύο πάντως, λέει ψέματα. «Η κ. Μενδώνη υπέπεσε σε ατόπημα να κατηγορήσει τον Δήμο Άργους Μυκηνών για την μη ανταπόκριση σε αίτημα για επιπλέον παροχή νερού και πιστεύω πως οφείλεται σε κακή πληροφόρηση».
For the record, ο δήμαρχος Αργους δεν ήταν δίπλα στην υπουργό τη μέρα άφιξής της, για αυτοψία, στον χώρο, αν και γνωστός… λάτρης της κάμερας.
Υποστήριξε επίσης ότι υπάρχουν στον χώρο επτά δεξαμενές χωρητικότητας άνω των 300 τόνων, δεξαμενές που ήταν η βασική πηγή υδροδότησης της κοινότητας Μυκηνών, μέχρι που ολοκληρώθηκε η υδροδότηση της κοινότητας από τις πηγές της Λέρνης.
Και να ισχύει, δεν εξηγεί γιατί οι Μυκήνες κάηκαν τόσο εύκολα, πάντως.
Εν μέσω των όσων είπε, συνέδεσε (κλασικά εικονογραφημένα, γνωστό το ποιόν του) την κριτική που δέχθηκε για την πυρκαγιά με το… συλλαλητήριο για τη Μακεδονία («εγώ είμαι πατριώτης και θα υπερασπίζομαι την πατρίδα μου», μπλα μπλα).
Στο σημείο που έχει δίκαιο όμως είναι ότι ο ο δήμος ουδεμία αρμοδιότητα έχει εντός των αρχαιολογικών χώρων. Εντός.
Το ερώτημα είναι βέβαια ποιος θα αναλάβει την ευθύνη. Διότι η εικόνα δεν ψεύδεται.
ΥΓ. Οσοι καλοί συνάδελφοι επιθυμούν φωτογραφικό υλικό χωρίς λογότυπα, ας μου μειλάρουν στο [email protected].
Update 15/12/2020 (πηγή: avgi.gr, ρεπορτάζ Πέτρου Κατσάκου): Καίει πολλούς το πόρισμα των εμπειρογνωμόνων της Πυροσβεστικής που παραδόθηκε στον εισαγγελέα Ναυπλίου και αφορά στα αίτια της πυρκαγιάς που το καλοκαίρι απείλησε τον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών. Το πόρισμα των εβδομήντα σελίδων, που βρίσκεται πλέον στα χέρια των δικαστικών αρχών, φωτογραφίζει ως αίτιο της πυρκαγιάς το γυμνό καλώδιο από τη ρευματοκλοπή που είχε αποκαλύψει η εφημερίδα «Αναγνώστης» και έγινε αφορμή για τη συγκεκριμένη έρευνα από αξιωματικούς του Πυροσβεστικού Σώματος.
Σύμφωνα με πηγές της «Αυγής», το πόρισμα των εμπειρογνωμόνων επιβεβαιώνει πλήρως τις καταγγελίες και κάνει λόγο για περίπτωση παράνομης ρευματοκλοπής από παρακείμενο αντλιοστάσιο γεώτρησης του Δήμου Άργους – Μυκηνών και από το οποίο με επιφανειακό καλώδιο έπαιρναν παράνομα ρεύμα το φυλάκιο στον τάφο του Ατρέα, καντίνες που λειτουργούν στο πάρκινγκ του αρχαιολογικού χώρου αλλά και το εκεί περίπτερο των ΕΛΤΑ.
Σύμφωνα με το πόρισμα της Πυροσβεστικής, ευθύνες για το συγκεκριμένο καλώδιο, που σε κάποια επίμαχα σημεία ήταν γυμνό, φέρουν τόσο η δημοτική αρχή όσο και το υπουργείο Πολιτισμού που ηλεκτροδοτούσε ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου των Μυκηνών, όπως ο τάφος του Ατρέα, με κλεμμένο από γεώτρηση ρεύμα.
Αμέσως μετά την πυρκαγιά και τις αποκαλύψεις του «Αναγνώστη», εκτός από την αυτοψία, οι αξιωματικοί του ανακριτικού της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας πήραν καταθέσεις από το προσωπικό του αρχαιολογικού χώρου, ενώ ταυτόχρονα εξέτασαν τις αντιπυρικές ζώνες, τα μέτρα πυρασφάλειας και αν πράγματι ο χώρος είχε καθαριστεί από τα ξερά χόρτα. Στο πόρισμα περιλαμβάνονται οι καταθέσεις περισσοτέρων από 60 ατόμων που έριξαν φως στα αίτια μιας πυρκαγιάς που το υπουργείο Πολιτισμού και η κ. Μενδώνη επιχείρησαν να υποβαθμίσουν γνωρίζοντας προφανώς την εμπλοκή των υπηρεσιών τους στην υπόθεση της ρευματοκλοπής που κρυβόταν κάτω από το πούσι των Μυκηνών.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, στο πόρισμα της Πυροσβεστικής περιλαμβάνονται μαρτυρίες που επιβεβαιώνουν ότι στο πίσω μέρος του αρχαιολογικού χώρου, ανατολικά, όπου καταλήγει η χαράδρα του Χάβου, υπήρχαν ξερά χόρτα, τα οποία επέτρεψαν την είσοδο του πύρινου μετώπου μέσα στον περιφραγμένο χώρο. Σε όλο αυτό το τόξο, η πρόσβαση των οχημάτων και των επίγειων δυνάμεων της Πυροσβεστικής ήταν αδύνατη, αφού δεν υπήρξε ποτέ πρόβλεψη για τη δημιουργία αντιπυρικής ζώνης, την οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι πυροσβέστες για να δημιουργήσουν «προγεφύρωμα» απέναντι σε μια πιθανή πυρκαγιά που θα «κατέβαινε» από γειτονικό λόφο.
Βαρύτατες είναι όμως και οι ευθύνες του Δήμου Άργους, που όχι μόνο ανεχόταν το γεγονός της ρευματοκλοπής από τη γεώτρησή του αλλά επιπλέον αδειοδοτούσε τις καντίνες οι οποίες όφειλαν να έχουν δικές τους γεννήτριες ώστε να λειτουργούν νόμιμα στην περιοχή του αρχαιολογικού χώρου.
Το πόρισμα των αξιωματικών της Πυροσβεστικής που έχει στα χέρια του πλέον ο εισαγγελέας αναμένεται να ανοίξει τον κύκλο των δικαστικών ερευνών για την αναζήτηση ευθυνών όσον αφορά την πυρκαγιά που έθεσε σε κίνδυνο έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της χώρας, όπως και να επαναφέρει στο προσκήνιο το θέμα της ανενεργού πυροπροστασίας των Μυκηνών, που έχει ουσιαστικά παγώσει από το 2006, καθώς το έργο «Συντήρηση – στερέωση – ανάδειξη των μνημείων της ακρόπολης των Μυκηνών και του ευρύτερου περιβάλλοντος χώρου», που εγκρίθηκε από το ΚΑΣ με σχετική απόφαση στην 13 /18.04.2006 Πράξη, δεν υλοποιήθηκε ποτέ.
