Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ευρώπη ήταν κατεστραμμένη, τόσο οικονομικώς όσο και… κυριολεκτικά, ωστόσο οι περισσότερες χώρες άργησαν να ορθοποδήσουν, κυρίως επειδή έγιναν πιόνια στη διεθνή σκακιέρα του «ψυχρού πολέμου» ανάμεσα σε ΗΠΑ και ΕΣΣΔ.
Ολα είχαν αρχίσει λίγους μήνες πριν, στη διάσκεψη της Γιάλτας όπου ο Ιωσήφ Στάλιν είχε φροντίσει να γεμίσει με… κοριούς τα δωμάτια των Ουίνστον Τσόρτσιλ και Φράνκλιν Ρούζβελντ και γνώριζε ακριβώς τι θα ζητούσαν.
Ο «θείος Τζο» υποσχέθηκε σε Αγγλους και Αμερικανούς τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών σε όσες χώρες είχε πατήσει ο «κόκκινος στρατός». Ωστόσο ελάχιστους μήνες αργότερα είχε γίνει πια εμφανής ο στόχος του Στάλιν, και αποτυπώθηκε στην αλήστου μνήμης διάλεξή του Τσόρτσιλ στο Μιζούρι (Μάρτιος 1946). «Από το Στετίνο στη Βαλτική έως την Τεργέστη στην Αδριατική Θάλασσα ένα σιδηρούν παραπέτασμα (σ.σ. iron curtain) πέφτει πάνω στην ήπειρο. Τα κομμουνιστικά κόμματα, που ήταν πολύ μικρά στις χώρες αυτές, έχουν καταλάβει εξέχουσα θέση και δύναμη δυσανάλογη με την αριθμητική τους ισχύ και αποσκοπούν στο να επιβάλουν παντού τον ολοκληρωτικό τους έλεγχο». Και, όντως, αυτό έγινε: σε Πολωνία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Βουλγαρία εγκαθιδρύθηκαν κομμουνιστικά καθεστώτα με εκλογές νοθείας, με δολοφονίες, με εξορίες.
Η μόνη που δεν είχε αλλάξει κυβέρνηση σε φιλοσταλινική, ήταν η Τσεχοσλοβακία όπου ο, και πριν τον πόλεμο, πρόεδρος Εντουαρντ Μπένες κρατούσε μια διακριτικά καλή σχέση, εξ ου και τα σοβιετικά στρατεύματα την εγκατέλειψαν αμέσως μετά την απελευθέρωσή της από τους ναζί. Και με περίφημα «διατάγματα Μπένες», εκδιώχθηκαν περί τα 3 εκατ. Γερμανούς από τη χώρα, ασχέτως αν δεν ήταν ναζί ή είχαν ριζώσει για χρόνια στη χώρα.
Το 1948 ξέσπασε κυβερνητική κρίση, με τον Στάλιν να ενημερώνει τον κομμουνιστή ηγέτη Κλέμεντ Γκότβαλντ ότι τα τανκς του παρέμεναν σε ετοιμότητα στη γειτονική Ουγγαρία. Υπό την απειλή του πολέμου ο Μπένες αποδέχθηκε αρχικώς την είσοδο βουλευτών του Γκότβαλντ στην κυβέρνηση και κατόπιν, τέσσερις μήνες πριν τον θάνατό του, την πλήρη στελέχωση της κυβέρνησης από κομμουνιστές και συνεργάσιμους υπουργούς από τις αριστερές φράξιες των πρώην συμμάχων τους. Κι αν οι Τσεχοσλοβάκοι μετάνιωσαν στην πορεία που δεν αποδέχθηκαν το «πακέτο Μάρσαλ», κάτι που έδειξαν το 1968 με την «άνοιξη της Πράγας», δεν βγήκαν από τη σοβιετική σφαίρα μέχρι τη «βελούδινη επανάσταση» του 1989.
Η μόνη πόλη που αντιστάθηκε το 1948, ξεσηκώθηκε το 1953 όταν πέθανε ο Γκότβαλντ και ήταν από τις πηγές έμπνευσης των γεγονότων του ’68, ήταν το Πλζεν…
Δημοσιεύτηκε στο «Scripta manent» της «Sportday» στις 28/9/2017
