Menu

Ο Μέγας Αλέξανδρος στις εσχατιές της Ασίας

Ο Μέγας Αλέξανδρος στις εσχατιές της Ασίας

Στη στοιχηματική επικαιρότητα μπήκαν τούτον τον καιρό, ως… σημεία των καιρών, τα πρωταθλήματα του Τουρκμενιστάν και του Τατζικιστάν. Δύο χώρες άγνωστες στο ευρύ κοινό, ειδικά αναφορικά με το ποδοσφαιρικό τους γίγνεσθαι αλλά και με την ιστορία τους, με κύριες κοινές συνισταμένες ότι βρίσκονται στα βάθη της Ασίας γεωγραφικά, ότι αποτελούσαν τμήματα της Σοβιετικής Ενωσης ως και τη διάλυση αυτής και ότι είναι αραιοκατοικημένες. Και οριακά δεν συνορεύουν, ελέω μιας γλώσσας γης: τα σύνορα του Ουζμπεκιστάν.
Βεβαίως, υπάρχει και κάτι ακόμη: ο Μέγας Αλέξανδρος!

Τατζικιστάν

Είναι μια χώρα κυρίως ορεινή μιας και το 93% των εδαφών της είναι… βουνά με ψηλότερη την κορυφή Ισμοΐλ Σομόνι Πικ στα 7.495 μέτρα. Οι Τατζίκοι, που αποτελούν το 85% του πληθυσμού (9.127.000 με την τελευταία καταμέτρηση), είναι σουνίτες Ισλαμιστές και, πρακτικά, αποτελούν μια φυλή Περσών καθώς από αυτούς προήλθαν. Η περιοχή υπήρξε κοιτίδα πολλών αρχαίων πολιτισμών, όπως του Ωξου, του Αντρόνοβο, του Βουδισμού, του Ζωροαστρισμού και του Μανιχαϊσμού, και του Ισλάμ. Ξεχωρίζει για τους δύο μεγάλους ποταμούς του, τον Σιρ Ντάρια και τον Αμού Ντάρια, γνωστοί βέβαια και ως Ιαξάρτης και Ωξος αντίστοιχα από την αρχαία ιστορία. Η περιοχή, όπου έδρευε το ρωσικό Τουρκεστάν, καταλήφθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τη Ρωσική Αυτοκρατορία.

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, οι Τατζίκοι αντέδρασαν και αντάρτες, που ήταν γνωστοί ως μπασμάτσι, κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον των Μπολσεβίκων. Ηττήθηκαν μετά από τέσσερα χρόνια πολέμου, κατά τα οποία χωριά και τζαμιά κάηκαν και ο πληθυσμός σε μεγάλο βαθμό εξολοθρεύθηκε. Ο συνολικός πληθυσμός των Τατζίκων υπολογίζεται σήμερα περί τα 20.000.000 άτομα. Ένα πολύ μεγάλο μέρος, περίπου το 1/3 διαμένει, στο Ουζμπεκιστάν, άλλο 27% στο Αφγανιστάν, και το υπόλοιπο μοιράζεται στην ίδια χώρα, το Πακιστάν και το Ιράν.

Τουρκμενιστάν

Γνωστό επίσης και ως Τουρκμενία, με πληθυσμό 5.942.089 κατοίκων, σημαίνει (βάσει ονόματος) «η γη των Τουρκομάνων». Επίσης ως το 1991 αποτελούσε σοβιετική δημοκρατία, στο τελευταίο… σταυροδρόμι άλλων πολιτισμών για την περιοχή καθώς ήταν εν μέσω σχεδόν όλων όσων αναπτύχθηκαν στην Ασία στους αιώνες ενώ ήταν στο μέσο της διαδρομής καραβανιών που χρησιμοποιήθηκε για το εμπόριο με την Κίνα έως τα μέσα του 15ου αιώνα. Προσαρτήθηκε στη Ρωσική Αυτοκρατορία το 1881 και κατόπιν, μετά το μπολσεβικικό κίνημα, στη Σοβιετική Ενωση. Πρόκειται για μια χώρα πλούσια, καθώς έχει τα τέταρτα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο. Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας καλύπτεται από την έρημο Καρακούμ (που σημαίνει «μαύρη άμμος»). Οι κάτοικοι πρεσβεύουν το μουσουλμανικό δόγμα σε ποσοστό 91%.

Οι Τουρκομάνοι ή Τουρκμένιοι βρίσκονται κυρίως στο Τουρκμενιστάν, αλλά και σε Αφγανιστάν, Ιράν, Συρία. Η ετυμολογία του όρου απορρέει από τη λέξη türk συν το σογδιανής προέλευσης πρόσφυμα για την ομοιότητα, και σημαίνει «μοιάζοντας με Τούρκο». Ωστόσο μουσουλμάνοι χρονογράφοι όπως ο Ιμπν Καθίρ, αποδίδουν την ετυμολογία της λέξης στο μαζικό εξισλαμισμό 200.000 τουρκογενών οικογενειών το 971 μ.Χ., με αποτέλεσμα να ονομαστούν Τουρκομάνοι από το συνδυασμό των λέξεων Τουρκ και Ιμάν (η πίστη στα αραβικά).

Οι Ισκανταρί Παμίρσκι του Τατζικιστάν

Στα υψίπεδα του Τατζικιστάν, στο δυσπρόσιτο Παμίρ, μένουν οι Ισκανταρί Παμίρσκι, απόγονοι των στρατιωτών του Μέγα Αλέξανδρου – και δίχως υπερβολή. Τα χωριά εκεί βρίσκονται στα 4.000 μέτρα και δεν έχουν γνωρίσει ποτέ εισβολέα πλην ενός που δεν τους κατέκτησε αλλά τους κέρδισε, ως λένε οι ίδιοι και εύχονται «με τη βοήθεια του Ισκαντάρ, όλα θα πάνε καλά». Διότι ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Ισκαντάρ γι’ αυτούς, έχει θεοποιηθεί στην περιοχή εδώ και 24 αιώνες και από εκείνον πήραν και το όνομά τους: Ισκανταρί Παμίρσκι σημαίνει «Αλεξανδρινοί του Παμίρ» και μιλούν μια γλώσσα μίξη περσικών, ουζμπεκικών, τατζικικών και αρχαιοελληνικών λέξεων!

Ο Μέγας Αλέξανδρος στις εσχατιές της Ασίας

Ποια ήταν η διαδρομή του Ελληνα στρατηλάτη; Στα τέλη του 330 π.Χ. και αφού είχε συμπληρώσει τέσσερα χρόνια πορείας, σπέρνοντας τον Ελληνισμό από τις ακτές του Αιγαίου ως τον Ινδικό Καύκασο και τα βάθη της Ανατολής, εισχώρησε σε άγριες απρόσιτες χώρες όπου δεν είχε βρεθεί ποτέ κανένας. Αρχικώς κυνηγώντας τον Δαρείο αλλά τον βρήκε δολοφονημένο. Κατόπιν συνέχισε στα ορεινά καταδιώκοντας τους δολοφόνους του, κατακτώντας εδάφη και ιδρύοντας πόλεις με το όνομα «Αλεξάνδρεια». Το έπραξε και με την Αλεξάνδρεια εν Αρία, τη σημερινή Χεράτη, και την Αλεξάδρεια εν Αραχωσία, το σημερινό Κανταχάρ στο Αφγανιστάν. Ανεβαίνει προς βορρά και κατακτά τη χώρα των Βακτρίων και έπειτα, βορειότερα, τη Σογδιανή. Σ’ αυτές τις δύο τελευταίες άγριες και απρόσιτες χώρες που ταυτίζονται σήμερα με το Παμίρ συνέχισε ο Αλέξανδρος και κατόπιν στράφηκε στη Σκυθία και στις όχθες του ποταμού Ιαξάρτη, στο απώτατο αυτό άκρο της Ανατολής, όπου έχτισε την Αλεξάνδρεια την Εσχάτη.

Ο Μέγας Αλέξανδρος στις εσχατιές της Ασίας

Η Alexandria Ultima ή Alexandria Eskhata κατασκευάστηκε στο νοτιοδυτικό τμήμα της κοιλάδας Φεργκάνα, στη νότια όχθη του ποταμού Ιαξάρτη και στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα η Xουζάντ, και από τις μεγάλες πόλεις του Τατζικιστάν. Η Αλεξάνδρεια η Εσχάτη ήταν η πιο απομακρυσμένη πόλη που ίδρυσε ο Μέγας Αλέξανδρος, η πιο βορεινή αλλά όχι η τελευταία (αφού έφτασε τις 70 πόλεις!).

«Αλέξανδρος ο Δικέρατος» στο Τουρκμενιστάν

Ευλόγως, ο Αλέξανδρος έφτασε και ως το Τουρκμενιστάν – και φυσικά ίδρυσε άλλη μια πόλη. Ονομάζεται Μαρβ (ή Μερβ), τότε την έλεγαν «Αλεξάνδρεια η Μαργιανή» και αργότερα Συριανή (δηλαδή Συριακή), αφού καταστράφηκε από σκυθικές ορδές και ξαναχτίστηκε από τον Σέλευκο. Από το 1999 ανήκει στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco ενώ, πια, οι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι ήταν μια από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου τον 12ο αιώνα. Για δεκαετίες ήταν κέντρο των Σελτζούκων Τούρκων, κατόπιν των Μογγόλων, από το 1883 των Ρώσων και το 1918 η περιοχή καταλήφθηκε από τους Μπολσεβίκους.

Ο Μέγας Αλέξανδρος στις εσχατιές της Ασίας

Στο Τουρκμενιστάν ο Ισκαντέρ Δουλκαρνέιν, ήτοι ο «Αλέξανδρος ο Δίκερως» ή «Δικέρατος», λατρεύεται σήμερα ως Θεός, αποτελεί μια θρυλική μορφή και αρκετοί πληθυσμοί θεωρούν εαυτούς… Μακεδόνες, ήτοι απόγονοι των τραυματισμένων στρατιωτών του Μεγαλέξανδρου που παρέμειναν στην περιοχή. Οπως άλλωστε και οι Νοχουρίτες, που ζουν στην παραμεθόρια περιοχή με το Ιράν. Γιατί δικέρατος; Υιοθετημένος από την εσχατολογική ιουδαϊκή φιλολογία, ο Αλέξανδρος είναι παρών στο Κοράνι, όπου αναφέρεται ως Ισκαντέρ Δουλκαρνέιν εις ανάμνηση του γιου του θεού Άμμωνα, που ήταν στολισμένος με τα δύο κέρατα του πατέρα του.

Στην φωτογραφία ωστόσο δεν βλέπετε τον θεό Ισκαντέρ των ντόπιων, δηλαδή τον Μέγα Αλέξανδρο (αν και… μοιάζει). Πρόκειται για την… αγαλμάτινη, έφιππη «έκδοση» του Γκουρμπανγκουλί Μπερντιμουχαμέντοφ, προέδρου του Τουρκμενιστάν και μόλις δεύτερου στη λίστα μετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας το 1990. Ο γεννημένος, εκεί κοντά στη Μερβ, το 1957 οδοντίατρος διαδέχθηκε το 2006 τον Σαπαρμουράτ Νιγιάζοφ μετά τον θάνατό του, όντας τότε υπουργός Υγείας, και έκτοτε επανεκλέγεται στη θέση με… σταλινικά ποσοστά (τουλάχιστον 82%) αλλά οι αρχαιρεσίες στη χώρα ουδέποτε ήταν αδιάβλητες. Ο ίδιος χρησιμοποιεί τον τιμητικό τίτλο «Αρκαντάγκ», που σημαίνει «Προστάτης» και η διακυβέρνησή του, με την προσωπολατρία, θυμίζει εν πολλοίς αυτή των… Κιμ στη Βόρεια Κορέα.

Ο Μπερντιμουχαμέντοφ επανεξελέγη για τρίτη φορά τον Φεβρουάριο του 2017, συγκεντρώνοντας το 97% των ψήφων. Και είπε να… προνοήσει για την υστεροφημία του, στήνοντας ένα μνημείο για τον εαυτό του τόσο ταπεινό όσο κι ο ίδιος: ένας ανδριάντας, επίχρυσος, του προέδρου να καβαλά το αγαπημένο του άλογο, πάνω σε έναν βράχο-κύμα ύψους 21 μέτρων, που θυμίζει (κατά άλλους) τον Πέτρο τον Μέγα. Μνημείο που, όπως ο ίδιος τονίζει, φτιάχτηκε μετά από απαίτηση του… λαού, φυσικά.

Ο Μέγας Αλέξανδρος στις εσχατιές της Ασίας

Κατόπιν, κι αφού έκανε πράξη την κατάργηση του καθεστώτος προσωπολατρίας του Νιγιάζοφ (είχε τον τίτλο «Τουρκμένμπασι», που σημαίνει «Πατέρας των Τουρκμάνων», και είχε μετονομάσει πόλεις, σχολεία, αεροδρόμια, νοσοκομεία, έως και τους… μήνες του έτους με το όνομά του!), έκανε συνταγματικές αλλαγές, κυριότερη ήταν ώστε να αυξηθεί η προεδρική θητεία, καταργώντας το ηλικιακό πλαφόν. Κοντολογίς, να παραμείνει ο ίδιος ισόβιος πρόεδρος.


Δημοσιεύτηκε στο Foxbet.gr στις 25/4/2020