Χθες διαβάσατε για το Τατζικιστάν και το Τουρκμενιστάν, με αφορμή ότι οι δύο λίγκες παίζουν αυτόν τον καιρό (βέβαια οι Τατζίκοι αποφάσισαν μόλις χθες να… κατεβάσουν ρολά για δύο εβδομάδες, αρχής γενομένης από αύριο) και τις… σχέσεις των δύο χωρών με τον Μέγα Αλέξανδρο, τα «σημάδια» του οποίου είναι εμφανή ως και σήμερα στον πολιτισμό τους.
Πού βρίσκεται όμως… σήμερα, ο Μέγας; Ισως το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μυστήριο όλων των εποχών: τι απέγινε η σωρός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το μνημείο του, οτιδήποτε, μετά τον πρόωρο θάνατό του το 323 π.Χ.
Αρχή με τα ιστορικά δεδομένα: μετά τον θάνατό του, η κατοχή της σωρού του αποτέλεσε μήλον της έριδος ανάμεσα στους διαδόχους: να ταφεί στη Βαβυλώνα που ήταν πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του, στις Αιγές (νυν Βεργίνα) όπου ήταν το βασιλικό νεκροταφείο του οίκου των Αργεαδών ή στην Αίγυπτο, όπου είχε αναδειχθεί σε Θεό, ως γιος του Άμμωνα; Εντέλει προκρίθηκε η λύση των Αιγών, αποφασίστηκε η πομπή της σωρού να περάσει από σχεδόν όλα τα κατεκτημένα εδάφη σε μια πορεία που θα διαρκούσε δύο έτη (!) αλλά εκλάπη από τον Πτολεμαίο και κατέληξε στην Αίγυπτο, την οποία πλέον διοικούσε. Σύμφωνα με τον Στράβωνα το κατασκευασμένο από σφυρηλατημένο χρυσάφι φέρετρο αφαιρέθηκε το 90 π.Χ. ώστε να λιωθεί για την παραγωγή νομισμάτων και την αποπληρωμή χρεών του βασιλείου – και αντικαταστάθηκε με ένα άλλο, κατασκευασμένο από γυαλί (ή κρύσταλλο).
Ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο Αλέξανδρος αρχικώς τάφηκε στη Μέμφιδα της Αιγύπτου και όχι στην Αλεξάνδρεια, πόλη που είχε ιδρύσει. Εκεί μεταφέρθηκε έναν αιώνα αργότερα από τον γιο και διάδοχο του Πτολεμαίου στην Αίγυπτο ενώ στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ. ο Πτολεμαίος Δ’ Φιλοπάτωρ τοποθέτησε το σώμα του Αλέξανδρου στο κοινοτικό μαυσωλείο της Αλεξάνδρειας. Μαρτυρίες υπάρχουν και αργότερα: το 48 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας απέτισε τιμές στον τάφο του Αλέξανδρου, αργότερα ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Καλιγούλας αφαίρεσε αντικείμενα, το 199 μ.Χ. ο τάφος σφραγίστηκε από τον αυτοκράτορα Σεπτίμιο Σεβήρο ενώ ο το 215 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Καρακάλλας εναπόθεσε στο φέρετρο του Αλέξανδρου τον μανδύα και το δαχτυλίδι του, ως φόρο τιμής.
Τότε, στα τέλη του 4ου αιώνα και μετά την κατάργηση του πολυθεϊσμού από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο το 391, σημειώθηκαν γενικευμένες συγκρούσεις μεταξύ φανατικών χριστιανών (υπό την καθοδήγηση του αρχιεπίσκοπου Αλεξανδρείας Θεόφιλου) και παγανιστών στην Αλεξάνδρεια, με τους πρώτους να καταστρέφουν τους πολυθεϊστικούς ναούς και το Σεραπείο.
Εκτοτε, σιωπή… Με δύο εξαιρέσεις. Το 1491 ο ιστορικός Λέων ο Αφρικανός ανέφερε ότι ανάμεσα στα χαλάσματα της Αλεξάνδρειας υπάρχει ένα μικρό οικοδόμημα, σαν παρεκλήσσι, το οποίο είχαν σε μεγάλη υπόληψη οι Μωαμεθανοί αφήνοντας σημαντικές δωρεές. Και το 1611 ο περιηγητής Τζορτζ Σάνταϊς αναφέρει ότι βρέθηκε σε ένα μνήμα της περιοχής, το οποίο τιμούνταν ως τόπος ανάπαυσης του Αλεξάνδρου.
Η αρπαγή των λειψάνων του Αγίου Μάρκου…
Ο Αγιος Μάρκος, αν και ο Ευαγγελιστής, όσο έζησε στην Αίγυπτο διέμενε στην Αλεξάνδρεια ιδρύοντας της εκκλησία της πόλης και, κατόπιν, της περιοχής γενικότερα, καίτοι ως θρησκεία παρέμεινε… κρυφή στη ρωμαϊκή περίοδο. Ο Μάρκος ήταν μαθητής του Αποστόλου Παύλου, αργότερα και του Πέτρου και θεωρείται ο συγγραφέας του «Κατά Μάρκον Ευαγγελίου», το οποίο περιλαμβάνεται στην Αγία Γραφή. Τον περίμενε μαρτυρικός θάνατος την Κυριακή του Πάσχα του 68 μ.Χ. καθώς όχλος από ειδωλολάτρες τον έσυρε στους δρόμους και τον σκότωσε. Η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 25 Απριλίου.
Υπάρχει μεγάλο παρασκήνιο όμως αναφορικά με τα λείψανα του Αγίου Μάρκου, που λέγεται ότι φυλάσσονταν κάπου μυστικά μέχρι το 828 μ.Χ., οπότε μεταφέρθηκαν από δύο εμπόρους (ο Τρίμπιουνους και ο Ρούστικους) στη Βενετία και έκτοτε φυλάσσεται στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Η μεταφορά ήταν… θρίλερ αφού οι δύο έμποροι κάλυψαν τα λείψανα κάτω από πολλά κομμάτια χοιρινού (!) ώστε οι Μουσουλμάνοι να αποφύγουν να κάνουν έλεγχο (μιας και σιχαίνονται το εν λόγω κρέας). Προς τι η.. απαγωγή; Λέγεται ότι ο ένας πλούσιος ντόπιος είχε ακούσει ιστορίες για ένα μεγάλο θησαυρό πέριξ ενός παλιού μνημείου, που είχε γίνει εκκλησία και έστειλε εργάτες να σκάβουν ολημερίς, μέχρι να τον βρουν. Εκεί ήταν και τα λείψανα, που… απήχθησαν, μεταφέρθηκαν στη Βενετία και παραδόθηκαν στον Δόγη Τζουστινιάνο Παρτιτσιπάτσιο ο οποίος… κατήργησε από πολιούχο τον Αγιο Θεόδωρο και έχτισε την περίφημη Βασιλική του Αγίου Μάρκου.
Η μεγαλύτερη γκάφα στην ιστορία;
Υπάρχει όμως και μια άλλη ερμηνεία που, αν αληθεύει, αφορά στη μεγαλύτερη γκάφα στην ιστορία (!). Η τελευταία καταγεγραμμένη, διασταυρωμένη, αναφορά για τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο ήταν του ιστορικού Ιμπν Αμντ αλ Χακάμ το 650 μ.Χ. Πού πήγε λοιπόν ο Μέγας;
Σύμφωνα με τη θεωρία του Βρετανού ιστορικού Αντριου Τσαγκ, στη… Βενετία, υποστηρίζοντας ότι οι προαναφερθέντες Βενετσιάνοι έμποροι δεν έκλεψαν τα λείψανα του Μάρκου αλλά του… Αλεξάνδρου! Ο Τσαγκ στηρίχτηκε στην περιγραφή του Λιβάνιου από τον 4ο αιώνα μ.Χ, που περιέγραφε πού ήταν ακριβώς ο τάφος στην Αλεξάνδρεια. Ο Μακεδόνας στρατηλάτης, αν και νεκρός επί επτά αιώνες, ήταν «απειλή» για τον υπό άνοδο Χριστιανισμό μιας και λατρευόταν ως θεός στην περιοχή. Η επικρατούσα θεωρία είναι, ότι το μαυσωλείο του Αλέξανδρου καταστράφηκε το 392 μετά από συγκρούσεις Χριστιανών και Παγανιστών, με τους πρώτους να ισοπεδώνουν ναούς και μνημεία. Αρχαιολογικά ευρήματα της εποχής δείχνουν το μέγεθος του μένους.
Ο Τσαγκ παρατήρησε λοιπόν, ότι αμέσως μετά την τελευταία αναφορά του Λιβάνιου, ξεκινούν αναφορές για τον τάφο του ευαγγελιστή Μάρκου, από το 393 μ.Χ. και εντεύθεν. Αν και νεκρός από το 68 μ.Χ. δεν υπάρχει για τρεισήμισι αιώνες καμιά αναφορά στο πού βρισκόταν, παρά μόνο… μετά.
Φαίνεται λοιπόν, ότι ο τάφος του αγίου Μάρκου πήρε τη θέση του τάφου του Αλέξανδρου ως ο κεντρικός και πιο σημαντικός τόπος λατρείας στην Αλεξάνδρεια. Ηταν άλλωστε πολύ κοινή η μετονομασία και προσαρμογή ειδωλολατρικών ναών σε χριστιανικούς, την εποχή εκείνη. Και είναι επίσης πολύ πιθανό, να χρησιμοποίησαν την ίδια σορό, δεδομένου ότι, προφανώς, δεν διέθεταν τη σωρό του Αγίου Μάρκου. Δηλαδή, απλά της άλλαξαν την ταυτότητα.
Αλήθεια ή όχι, μια εξέταση DNA στα οστά του Αγίου θα έριχνε φως στην υπόθεση, ωστόσο το Βατικανό (εννοείται) το αρνείται. Αν δηλαδή, σήμερα στη Βενετία τα λείψανα είναι του Μάρκου, του Αλέξανδρου ή κάποιου άλλου…
Δημοσιεύτηκε στο Foxbet.gr στις 26/4/2020
