Εχει… ανάψει εκ νέου η κουβέντα, μετά τα νέα μέτρα της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού: ενώ κλείνει η εστίαση, δεν γίνεται κουβέντα για τον συγχρωτισμό των πιστών στους ιερούς ναούς. Πριν από 192 χρόνια όμως έλαβε χώρα κάτι που, κατά πολλούς, ήταν μια μάλλον διδακτική ιστορία.
Στις αρχές του 19ου αιώνα είχε ξεσπάσει άλλη μια πανδημία: η πανώλη. Και ο πρώτος, και τελευταίος μιας και η θέση καταργήθηκε μετά τη δολοφονία του, κυβερνήτης της χώρας κλήθηκε να λάβει μέτρα.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν, σύμφωνα με γραπτά της εποχής, ένας συνειδητός χριστιανός αλλά όταν κλήθηκε να αντιμετωπίζει την πανδημία της εποχής, το 1828, μεταξύ άλλον έκλεισε τις εκκλησίες επ’ αορίστον.
«Ἄν, περιστάσεως τυχούσης, πόλις τις ἥ χωρίον εἶναι ὕποπτα λοιμοῦ, συγχρόνως μετά τήν περιστοίχησίν των ὑπό ὑγειονομικῆς γραμμῆς, ἀνάγκη πᾶσα νά ληφθῶσιν εὐθέως τά ἑξῆς μέτρα. Ὑποχρεοῦνται οἱ κάτοικοι νά μένουν εἰς τά ἴδια, εμποδίζεται πᾶσα θρησκευτική τελετή, δέν σημαίνονται οἱ κώδωνες» ανέφερε ττο νομοθέτημα 15/20-8-1828, στο άρθρο 285.
Ο Καποδίστριας όμως είχε και τον δικό του… Σωτήρη Τσιόδρα! Τον Ελβετό γιατρό Λουί Αντρέ Γκοσέ, φιλέλληνας και μια από τις μεγαλύτερες ιατρικές προσωπικότητες εκείνης της εποχής. Ο Καποδίστριας, αναγνωρίζοντας την αξία του, τον εξουσιοδότησε για να λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση της φονικής πανώλης την άνοιξη του 1828 και τούτο είναι εμφανές από επιστολή του Καποδίστριας στις 27 Απριλίου (με το παλιό ημερολόγιο) 1828, όπου ενημέρωνε τον διοικητή του Πόρου ότι πρέπει να ακολουθεί κατά γράμμα τις οδηγίες του και να τον βοηθά σε ό,τι χρειάζεται. μάλιστα έδωσε εντολή οι νεκροί να μεταφέρονται εντός των εκκλησιών για απομόνωση και για να καταπολεμηθεί η πανώλη. Η επιστολή δημοσιεύτηκε στη σελίδα 175 της διατριβής του Καθηγητή Ιστορίας Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου, με τίτλο «Σχέσεις Ελλήνων και Ελβετών φιλελλήνων κατά την ελληνική επανάσταση του 1821».
Ο Γκοσέ αντιμετώπιζε επιτυχώς την πανώλη και προέβαινε στη λήψη των κατάλληλων υγειονομικών μέτρων, αυτός ενημέρωνε τον κυβερνήτη Καποδίστρια και έδινε οδηγίες στους τοπικούς διοικητές στη, δε, έκθεσή του με τίτλο «Relation de la peste qui a régné en Grèce en 1827 et 1828», στη σελ. 9 αναφέρεται στο κλείσιμο των εκκλησιών.
Ο δε κ. Βακαλόπουλος, στη διατριβή του, αναφερόμενος ιστορικά στην εξάπλωση της πανώλης στην περιοχή Βραχνί των Καλαβρύτων, καταγράφει ότι προσέβαλε το χωριό Σόλος και ότι «η πανώλη στο χωριό Λεχούρι, μεταδόθηκε στις 8 Ιουνίου από τους μοναχούς της παρακείμενης μονής του αγ. Γεωργίου, όταν προσεβλήθησαν οκτώ μοναχοί και μεταδόθηκε η πανώλη στο χωριό».
Από τον Μάιο του 1827 στην Τροιζήνα είχε ψηφιστεί από τη Γ΄ Εθνοσυνέλευση το γνωστό και σημαντικότατο Σύνταγμα και επικύρωσε την επί μια επταετία διακυβέρνηση της Ελλάδος από τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ωστόσο τον Ιανουάριο του 1828 το Σύνταγμα τέθηκε «εκτός ισχύος» μιας και η νεοσύστατη χώρα μας ήταν ακόμη, μια χώρα «αταξίας». Τοιουτοτρόπως τον Απρίλιο του 1828 που εμφανίστηκε και εν Ελλάδι η πανώλη, το Σύνταγμα είχε ανασταλεί και ίσχυαν οι εντολές του «πάσαν την εξουσίαν κατέχοντος», δηλαδή του Ιωάννη Καποδίστρια, που με δική του πρωτοβουλία εφάρμοσε υγειονομικά μέτρα.
Τότε, πρώτα επλήγησαν τα νησιά του Αργοσαρωνικού και ο Καποδίστριας πήρε αυστηρά μέτρα, εφαρμόζοντας την πρακτική της καραντίνας και επιβάλλοντας την απομόνωση των κοινοτήτων και των πολιτών που πλήττονταν από τις επιδημίες. Τον Απρίλιο 1828 με διαταγή του, όλες οι εκκλησίες έκλεισαν για αόριστο χρόνο. Το ψήφισμα υπεγράφη από τον Καποδίστρια και τον τότε Γραμματέα της Επικράτειας, Σπυρίδωνα Τρικούπη, πατέρα του μετέπειτα πρωθυπουργού, Χαρίλαου.
Στο πολύτιμο αρχείο των γραπτών του Ιωάννη Καποδίστρια, μπορεί να διακρίνει κανείς την αγωνία του για την πανώλη της εποχής. στις 6 Ιουνίου 1928 έγραφε προς τον Στόβενς, συνταγματάρχης και τοποτηρητής Ζακύνθου, ότι πληροφορήθηκε πως 850 Πελοποννήσιοι (που ο Ιμπραήμ απελευθέρωσε) «βρίσκονται περιορισμένοι στην επαρχία Ήλιδας και είναι απομονωμένοι λόγω της λοιμώδους ασθένειας που έχουν μερικοί από αυτούς. Οι δυστυχείς αυτοί κινδυνεύουν να χαθούν από πείνα, αν δεν τους σταλεί άμεσα κάποια βοήθεια. Ο Λαδόπουλος είναι πρόθυμος να τους αποστείλει ένα μικρό φορτίο καλαμποκιού. Κατά συνέπεια παρακαλείται ο Stovens να εγκρίνει αυτή την αποστολή χωρίς καθυστέρηση».
Η πανούκλα του 1812-1829 ήταν η πιο θανατηφόρα και ίσως αποτελεί μια από τις αιτίες που έκαναν τους Έλληνες να επαναστατήσουν. Πολλά νησιά του Αιγαίου ερήμωσαν, ενδεικτικά ότι στην περιοχή του Τύρναβου, το 1812-1816, ένας άρρωστος Τάταρος από την Κωνσταντινούπολη μόλυνε τους κατοίκους και τα θύματα έφτασαν τα 8.600! Το 1814, η ίδια επιδημία έπληξε την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, τη Χίο, τη Σάμο και Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με τον Φρανσουά Σαρλ Υγκ Λοράν Πουρκεβίλ (ή Πουρσεβίλ), Γάλλο ιατρό, περιηγητς, διπλωμάτη, ιστορικό συγγραφέα και σημαντικός φιλέλληνα, «οι επιδημίες πανώλους στα 1814-1819 έπληξαν το ένα έκτο του πληθυσμού της Ευρώπης και το ένα πέμπτο των άλλων περιοχών».
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η Επανάσταση δεν αντιμετώπιζε μόνο το τουρκικό γιαταγάνι και τις σφαγές αλλά ίσως οι έμμεσοι θάνατοι που προκλήθηκαν από τις δύσκολες υγειονομικές συνθήκες διεξαγωγής του Αγώνα να προκάλεσαν ισάριθμους ή τουλάχιστον συγκρίσιμο αριθμό θανάτων με εκείνους που έπεσαν στα πεδία των μαχών.
Άρθρο, όπως δημοσιεύθηκε στην «Εστία», στις 11 Μαρτίου 1879
Η πρώτη καταγεγραμμένη επιδημία μετά την κήρυξη της Επανάστασης εκδηλώθηκε στην Τρίπολη, είχε ως αιτία τον εξανθηματικό τύφο που προκάλεσε περίπου 3.000 θανάτους, ενώ επιδημία τύφου εκδηλώθηκε αργότερα, στο Ναύπλιο και σε άλλες πόλεις που τελούσαν υπό πολιορκία. Στο Μεσολόγγι ίσως οι θάνατοι από δυσεντερία να ξεπέρασαν εκείνους της ηρωικής Εξόδου.
Την Άνοιξη του 1828, εμφανίστηκε μια επιδημία πανώλης που τη μετέδωσαν οι Αιγύπτιοι του Ιμπραήμ, την «πανούκλα των φτωχών», όπως την έλεγαν οι ίδιοι οι Αιγύπτιοι. Αυτή μεταδόθηκε αρχικώς στα νησιά, Ύδρα, Σπέτσες, Αίγινα και εν συνεχεία στο Άργος, την Αργολίδα και την περιοχή των Καλαβρύτων καθώς και στο στρατόπεδο των Μεγάρων.
Γράφει ο Γκοσέ στο βιβλίο του: «Σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες, η Αυτού Εξοχότης, ο κυβερνήτης Καποδίστριας έδειξε τη μεγαλύτερη ενεργητικότητα, και έκανε τις μεγαλύτερες θυσίες. Από την πρώτη εμφάνιση της ασθένειας, παντού δημιουργήθηκαν επιτροπές υγιεινής, δημιουργήθηκαν καραντίνες σε όλα τα μέρη και καταρτίστηκε κώδικας υγιεινής. Μοιράστηκαν χρήματα και τρόφιμα στους απόρους, ενώ οι υγιείς πληθυσμοί απασχολήθηκαν σε δημόσια έργα, στάλθηκαν γιατροί όπου υπήρχε ανάγκη και με πυκνή αλληλογραφία γνώριζε η κυβέρνηση γνώριζε επακριβώς τι συνέβαινε, με μια λέξη δεν ξεχάστηκε τίποτε. Έτσι, ο Πρόεδρος, με τη βοήθεια του αδελφού του, του κόμη Βιάρου, και με τις προσπάθειες των κυβερνητών των επαρχιών, τον ζήλο των επισκόπων και των δημογερόντων και την πειθαρχία της μάζας του έθνους, κατόρθωσε να περιορίσει με επιτυχία τη μάστιγα στις διάφορες τοποθεσίες όπου εμφανίστηκε και να θωρακίσει τα επίφοβα σημεία».
Για παράδειγμα, στις Σπέτσες, όπου διορίστηκε εκτάκτως ο Κωλέττης ως κυβερνήτης και από όπου –μαζί με την Ύδρα- είχε ξεκινήσει η επιδημία, μέσα σε τρεις μήνες, αυτή τιθασεύτηκε και οι θάνατοι δεν ξεπέρασαν τους 15.
Η πανδημία υποχώρησε αισθητά τους καλοκαιρινούς μήνες, στις 22 Ιουλίου με επιστολή του ο Καποδίστριας ανήγγειλε ότι είχε σχεδόν εξαλειφθεί ενώ τον Σεπτέμβριο δεν εμφανίστηκαν καθόλου νέα κρούσματα. Αυτό οδήγησε τις Αρχές και τους πολίτες να ελαττώσουν την επαγρύπνηση τους με αποτέλεσμα τη δραματική επανεμφάνιση της επιδημίας στα Καλάβρυτα και στα γύρω χωριά τον Οκτώβριο του 1828. Η πιο σοβαρή αμέλεια των κατοίκων ήταν ότι δεν τηρούσαν τους αυστηρούς κανόνες υγιεινής καθώς και την ειδική διαδικασία καθαρισμού των ρούχων τους.
Ωστόσο η Ύδρα υπέστη σοβαρά οικονομικά πλήγματα από την έξαρση της πανώλης και την αυστηρή καραντίνα στην οποία τέθηκε το νησί για πολλούς μήνες, καθώς τα έσοδα από το εμπόριο και δημιούργησε σοβαρές δυσαρέσκειες στους κατοίκους τους εναντίον της κυβέρνησης και του Καποδίστρια.
Εφημερίδα «Ταχυδρόμος της Ανατολής» (Le Currierd’ Oriend). Πολιτική-εμπορική- πολιτιστική εφημερίδα στη γαλλική γλώσσα που εκδόθηκε στην Πάτρα από τον Γάλλο συνταγματάρχη Μαξίμ Ρεμπώ (Maxime Rayband) σε συνεργασία με τον Ζακ Μανζάρ (Jacques Mangeart). Αρχικά ήταν εβδομαδιαία αργότερα έγινε δεκαπενθήμερη. Απευθυνόταν κυρίως σε Γάλλους αξιωματικούς και στρατιώτες. Εκδόθηκε για μικρό χρονικό διάστημα από 6 Δεκεμβρίου 1828 μέχρι αρχές 1829. Το φύλλο της στις 6 Δεκεμβρίου και άλλα αργότερα, έχουν αναφορές στην επιδημία πανώλης στα Καλάβρυτα (Μουσείο Τύπου ΕΣΗΕΠΗΝ)
Ο Γοσέ παρέτεινε την παραμονή του στην Ελλάδα ως το καλοκαίρι του 1829, περισσότερο για να ανακτήσει τις χαμένες δυνάμεις του, από την αρρώστια που πάρα λίγο να του στερήσει τη ζωή, μιας και είχε κολλήσει. Και δεν διέθετε καν τα χρήματα για τους ναύλους του μακρινού ταξιδιού και αναγκάστηκε να δανειστεί από τον Καποδίστρια 2.000 πάστρα. Λίγο πριν την αναχώρηση του για την Ελβετία, η ελληνική κυβέρνηση του απένειμε τον τιμητικό τίτλο του επίτιμου πολίτη των Αθηνών και Καλαβρύτων, ενώ οι κάτοικοι του Πόρου τον πολιτογράφησαν ώστε «…να απολαμβάνει εφεξής καθ’ όλην την έκτασιν τον τίτλον και τα δικαιώματα του γνησίου και αυτόχθονος Ποριώτου».
Δημοσιεύτηκε στο Dailymedia στις 2/11/2020
