Η Ρωσία ισοβαθμεί με την Κροατία στην πρώτη θέση του 8ου ομίλου για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου 2020, έχοντας αμφότερες 3-1-1 ως τώρα, και έπεται (με αντίστοιχο απολογισμό 2-1-2) η Σλοβανία, σε γκρουπ που μετέχουν επίσης η Σλοβακία, η Μάλτα και η Κύπρος.
Και το αντάμωμα Κροατών και Σλοβένων γυρίζει, νομοτελειακά, το ρολόι στα γεγονότα του 1991, τότε που διαμορφώθηκε εκ νέου ο χάρτης του κόσμου…
Γιουγκοσλαβία, μια χώρα-Βαβέλ
Τι ήταν και πώς δημιουργήθηκε η ενωμένη Γιουγκοσλαβία; Ήταν απόρροια της διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Αυστροουγγαρίας, όπου υπάγονταν τα εδάφη της. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε και το κύκνειο άσμα πολλών αυτοκρατοριών, ανάμεσά τους και τις προαναφερθείσες και εμφανίστηκε το «Βασίλειο Σερβίας, Κροατίας και Σλοβενίας», μια χώρα που περιείχε και μειονότητες Βόσνιων, Μαυροβούνιων και Σκοπιανών.
Το εν λόγω κρατίδιο αναγνωρίστηκε και επίσημα το 1922 από τη Διάσκεψη των Πρεσβευτών στο Παρίσι και ονομάστηκε «Γιουγκοσλαβία» από τους νότιους σλαβικούς λαούς. Μετονομάστηκε σε Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας το 1929, ανακηρύχθηκε σε ομοσπονδιακή δημοκρατίας από τους Παρτιζάνους το 1941, το 1945 καταργήθηκε δια παντός η μοναρχία και μετετράπη (υπό τον Γιόσιπ Μπροζ, γνωστότερο ως «Τίτο») σε Ομοσπονδιακή Λαϊκή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, έχοντας πια κομμουνιστική κυβέρνηση.
Τότε, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γιουγκοσλαβία είχε 22 εκατομμύρια κατοίκους, αποτελούνταν από έξι ομόσπονδες δημοκρατίες, με τέσσερις επίσημες γλώσσες (σέρβικα, κροάτικα, σλοβένικα και σλαβομακεδόνικα), τρεις κύριες θρησκείες (Ορθοδοξία, Καθολικισμός, Μουσουλμανισμός) και πάνω από 30 επίσημα καταγεγραμμένες εθνικές μειονότητες. Κι όμως… επέζησε ως το 1991.
Έξι χώρες, δύο έθνη, τρεις θρησκείες
Στο μεσοδιάστημα είχε αποκτήσει από την Ιταλία τα εδάφη της Ίστριας, της Ριέκα και το Ζαντάρ, το 1963 μετονομάστηκε σε Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας όντας… δορυφόρος της ΕΣΣΔ και παρέμεινε τέτοιος αρκετά μετά τον θάνατο του Τίτο το 1980, μέχρι και τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης το 1991.
Σημαντικό ότι από το 1963 είχαν αναγνωριστεί οι έξι «εσωτερικές» σοσιαλιστικές δημοκρατίες (Βοσνίας, Κροατίας, Σκοπίων, Μαυροβουνίου, Σλοβενίας και Σερβίας) αλλά περιείχε και δύο σοσιαλιστικές αυτόνομες επαρχίες, της Βοϊβοντίνας και του Κοσσυφοπεδίου. Ητοι, έξι συν δύο έθνη και τρεις θρησκείες (ορθόδοξοι, καθολικοί και μουσουλμάνοι) σε ένα κράτος που είχε επισήμως καταγεγραμμένες πάνω από 30 εθνικές μειονότητες.
Εξ ου και ο χαρακτηρισμός ως «κράτος-Βαβέλ».
Η διάλυση
Ο κόσμος άλλαξε ριζικά στις αρχές των 90s, με αποκορύφωμα την πτώση του τείχους του Βερολίνου και την ενοποίηση των δύο Γερμανιών ενώ η Γιουγκοσλαβία ζούσε αρκετά πτωχά, με τον Τίτο σε κατάσταση απραξίας κι ακινησίας στα τελευταία του. Η οικονομική ανάπτυξη έδωσε τη θέση της στη στασιμότητα, το εξωτερικό χρέος γιγαντώθηκε και οι τάσεις ανεξαρτητοποίησης ήταν εμφανείς.
Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991 επήλθε μέσα σε ένα λουτρό αίματος που προκάλεσε ένας αδελφοκτόνος εμφύλιος πόλεμος, ο οποίος έφερε στην επιφάνεια μίση και πάθη, δαίμονες του παρελθόντος, που όλοι πίστευαν πως είχαν θαφτεί για τα καλά. Και είχε φανεί μετά το 1985, όταν ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ προωθούσε την Γκλάσνοστ στη Σοβιετική Ένωση και τα κομμουνιστικά καθεστώτα της ανατολικής Ευρώπης άρχισαν να διαβρώνονται και να καταρρέουν το ένα μετά το άλλο, αρχής γινομένης από τη γειτονική Ρουμανία.
Αρχικά αποσχίστηκαν η Κροατία (σ.σ. με το όνομα «Δημοκρατία της Σερβικής Κράινα» αρχικά) και Σλοβενία και κατόπιν τα Σκόπια (νυν Βόρεια Μακεδονία) και η Βοσνία Ερζεγοβίνη. Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας έγινε το 2003 «Ένωση Κρατών Σερβίας και Μαυροβουνίου» ώσπου, με ειρηνικό δημοψήφισμα, οι Μαυροβούνιοι ανεξαρτητοποιήθηκαν και στις 3 Ιουνίου του 2006 η πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε για πάντα. Ακολούθησε το 2008 το Κόσοβο, που παραμένει «μερικώς αναγνωρισμένο» κράτος έως σήμερα.
Τοιουτοτρόπως ολοκληρώθηκε η διαδικασία διάσπασης της τιτοϊκής Γιουγκοσλαβίας, απόρροια της πολιτικής του εθνικιστή Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς και του πολιτικού του τέκνου, και επί 20 σερί έτη ηγέτη του Μαυροβουνίου, Μίλο Τζουγκάνοβιτς.
Μπορούσε να αποφευχθούν ο εμφύλιος και η διάλυση της χώρας; Ναι. Υπήρχαν θεωρητικά δύο εναλλακτικές.
Η μία ήταν να μετατραπεί σε συγκεντρωτικό κράτος με ισχυρό κέντρο εξουσίας, πιθανώς υπό τον έλεγχο των Σέρβων που ήταν και ο μεγαλύτερος και ο πιο διασκορπισμένος λαός της Γιουγκοσλαβίας.Η άλλη ήταν να μετατραπεί σε μια χαλαρή συνομοσπονδία κυρίαρχων κρατών, όπως επιθυμούσαν η Κροατία και η Σλοβενία. Τελικά δεν επιλέχθηκε τίποτε από τα δύο. Η βαθιά και πολύπλευρη κρίση τροφοδοτούσε παντού την άνοδο των εθνικισμών, που σχεδίαζαν ένα μέλλον καθαρά εθνικό και χωρίς ομοσπονδιακή διάσταση.
Κροάτες και Σλοβένοι έκαναν την αρχή
Προ της διάλυσης, Κροάτες και Σλοβένοι επιδίωκαν να μεταρρυθμίσουν την απαρχαιωμένη Γιουγκοσλαβία, ζητώντας ακόμη μεγαλύτερη εξουσία στις έξι δημοκρατίες. Δεν εισακούστηκαν και η κροατική αντιπροσωπεία, υπό τον τότε πρόεδρο Ίβιτσα Ράτσαν, και η σλοβενική αντιπροσωπεία να αποχωρήσουν από το συνέδριο της 23ης Ιανουαρίου 1990, διαλύοντας ουσιαστικά το πανγιουγκοσλαβικό κόμμα.
Οι επί μέρους δημοκρατίες διοργάνωσαν πολυκομματικές εκλογές το 1990 και στις περισσότερες οι πρώην κομμουνιστές δεν κατάφεραν να επανεκλεγούν, ενώ οι περισσότερες εκλεγμένες κυβερνήσεις ανέλαβαν εθνικιστικές πλατφόρμες, υποσχόμενες να προστατεύσουν τα ξεχωριστά εθνικά τους συμφέροντα. Στις πολυκομματικές κοινοβουλευτικές εκλογές οι εθνικιστές νίκησαν τα πρώην κομμουνιστικά κόμματα στη Σλοβενία στις 8 Απριλίου 1990, στην Κροατία στις 22 Απριλίου και στις 2 Μαΐου 1990, στη Μακεδονία στις 11 και 25 Νοεμβρίου και στις 9 Δεκεμβρίου 1990 και στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη στις 18 και 25 Νοεμβρίου 1990.
Στην Κροατία η εθνικιστική Κροατική Δημοκρατική Ένωση (HDZ) εξελέγη στην εξουσία, υπό την ηγεσία του αμφιλεγόμενου εθνικιστή Φράνιο Τούτζμαν, κίνηση στην οποία αντέδρασαν Σέρβοι εθνικιστές της νότιας Κροατίας οργάνωσαν και σχημάτισαν μια αυτονομιστική οντότητα, γνωστή ως «Σερβική Αυτόνομη Περιοχή» (ΣΑΠ) της Κράινα, που απαίτησε να παραμείνει σε ένωση με τους υπόλοιπους σερβικούς πληθυσμούς αν η Κροατία αποφάσιζε να αποσχιστεί. Η, δε, κυβέρνηση της Σερβίας ενέκρινε την εξέγερση των Σέρβων της Κροατίας, υποστηρίζοντας ότι για τους Σέρβους η κυβέρνηση Τούτζμαν θα ισοδυναμούσε με το φασιστικό Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας (NDH) του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που διέπραξε γενοκτονία εναντίον των Σέρβων.
Στο δημοψήφισμα για τη ανεξαρτησία της Σλοβενίας, που πραγματοποιήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1990, η μεγάλη πλειοψηφία των κατοίκων ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας: το 88,5% όλων των εκλογέων (94,8% των συμμετεχόντων) ψήφισε για ανεξαρτησία, που ανακηρύχθηκε στις 25 Ιουνίου 1991.
Στο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Κροατίας που πραγματοποιήθηκε στις 19 Μαΐου 1991 με συμμετοχή του 83,56% των ψηφοφόρων, με τους Σέρβους της Κροατίας να μποϊκοτάρουν σε μεγάλο βαθμό το δημοψήφισμα. Το 93,24% των συμμετεχόντων ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας. Τελικά η ανεξαρτησία της Κροατίας ανακηρύχθηκε επίσης στις 25 Ιουνίου 1991 και οι δύο χώρες γιορτάζουν μαζί, έκτοτε.
Με… μουντιαλικό αέρα
Ποδοσφαιρικά, και οι δύο χώρες καθότι προέρχονται από την πανίσχυρη, ειδικά στα 60s και 70s, «μεγάλη των πλάβι σχολή», έχουν ήδη βιώσει διακρίσεις στις σχεδόν τρεις δεκαετίες (ανεξάρτητης) παρουσίας τους στον χάρτη.
Οι Σλοβένοι μετείχαν δύο φορές σε Μουντιάλ (2002 και 2010) και μια σε Euro (2000) ενώ οι Κροάτες ανέβασαν τον πήχη πολύ πιο ψηλά. Το 1998 τερμάτισαν στην 3η θέση στο Μουντιάλ και το 2018 στη Ρωσία έφτασαν ως τον τελικό, χάνοντας με 4-2 από τη Γαλλία ενώ, σε συνολικά έξι παρουσίες σε Euro, προκρίθηκαν τις 4/6 στα νοκ άουτ.
Στα… του σήμερα, τρεις δεκαετίες μετά τα γεγονότα των 90s, μετέχουν σε προκριματικό, για το Παγκόσμιο Κύπελλο 2022, όμιλο, μαζί με μια άλλη χώρα που… γεννήθηκε από τις τάσεις απόσχισης εκείνης της εποχής (τη Σλοβακία) και με το κύριο μέρος της τότε ΕΣΣΔ, τη νυν Ρωσία.
Blog που δημοσιεύτηκε στη Fonbet.gr στις 6/9/2021
