99 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τον δικαστικό επίλογο της Μικρασιατικής Εκστρατείας με τη «δίκη των 6», που οδηγεί στο εκτελεστικό απόσπασμα τρεις πρώην πρωθυπουργούς καθώς και κορυφαία πολιτικοστρατιωτικά στελέχη της εποχής.
Το πολιτικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών αρχίζει μετά το επιτυχημένο πραξικόπημα Πλαστήρα-Γονατά στις 13 Σεπτεμβρίου, όταν ξεκινά ένα πρωτόγνωρο πογκρόμ, όπου δυνάμεις επαναστατών με επικεφαλής τον στρατηγό Θεόδωρο Πάγκαλο συλλαμβάνουν πάνω από 300 πολιτικούς και στρατιωτικούς αντιπάλους τους.
Το κλίμα
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή κι ενώ η Ελλάδα παρουσίαζε εικόνα διάλυσης, εκδηλώθηκε στρατιωτικό κίνημα υπό τους συνταγματάρχες Πλαστήρα και Γονατά και τον αντιπλοίαρχο Φωκά, που προκάλεσε την παραίτηση της κυβέρνησης Τριανταφυλλάκου και του βασιλιά Κωνσταντίνου (14 Σεπτεμβρίου 1922) υπέρ του υιού του Γεωργίου Β’. Ο χαρακτήρας του βασιζόταν στην ανάγκη της πίστης ότι «ο ελληνικός στρατός δεν νικήθηκε, αλλά προδόθηκε».
Η ηγεσία της Επαναστατικής Επιτροπής που είχε αναλάβει την εξουσία με την επανάσταση του 1922: συνταγματάρχες Γονατάς (κέντρο), Πλαστήρας (δεξιά) και ο πολιτικός σύμβουλος της Επανάστασης Γεώργιος Παπανδρέου
Στην Αθήνα συγκροτήθηκε Επαναστατική Επιτροπή, η οποία ανέλαβε άμεση δράση, διατάσσοντας εκτεταμένες συλλήψεις αντιβενιζελικών πολιτικών, υπό την πίεση της κοινής γνώμης. Μία ογκώδης διαδήλωση 100.000 ανθρώπων στην Πλατεία Συντάγματος στις 9 Οκτωβρίου ζητά την εκτέλεση υπευθύνων της τραγωδίας. Ο Πλαστήρας, που είναι ο αδιαμφισβήτητος αρχηγός του κινήματος, βρίσκεται σε δύσκολη θέση.
Οι αδιάλλακτοι στον στρατό (Πάγκαλος, Οθωναίος, Χατζηκυριάκος), αλλά και ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου απαιτούν εκτελέσεις. Οι μετριοπαθείς (Πλαστήρας, Δαγκλής, Γονατάς), θέλουν κανονική δίκη, όπως και οι μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης, που ζητούν από τον Πλαστήρα να αποφύγει τις βεβιασμένες ενέργειες και τις συνοπτικές διαδικασίες. Τελικά, οι δύο πλευρές συμβιβάστηκαν και αποφασίστηκε η ίδρυση εκτάκτου στρατοδικείου, που από τη φύση του δεν παρέχει τα εχέγγυα για μια δίκαιη δίκη.
Από τη φωτογραφία των κατηγορουμένων απουσιάζει μόνο ο Γεώργιος Χατζηανέστης. Από αριστερά Μιχαήλ Γούδας, Γεώργιος Μπαλτατζής, Ξενοφών Στρατηγός, Δημήτριος Γούναρης, Νικόλαος Στράτος, Νικόλαος Θεοτόκης, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης.
«Κόψιμο στα κεφάλια των προδοτών»
Το κλίμα που δημιουργείται από τις φιλοβενιζελικές εφημερίδες με καθημερινά δημοσιεύματα με δεκάδες φορείς και συλλόγους να ζητούν θάνατο και κρεμάλα των ενόχων φέρνει αποτέλεσμα. Την Κυριακή 9 Οκτωβρίου ένα οργισμένο πλήθος 100.000 ατόμων κατακλύζει το Σύνταγμα φωνάζοντας συνθήματα όπως: «Αν δεν χυθεί αίμα, δεν γεφυρώνεται το χάσμα», «Κόψιμο στα κεφάλια των προδοτών» και «Θάνατος».
Επικεφαλής της ανακριτικής επιτροπής ανέλαβε ο σκληροπυρηνικός υποστράτηγος Θεόδωρος Πάγκαλος, με βοηθούς τους συνταγματάρχες Ιωάννη Καλογερά και Χαράλαμπο Λούφα. Η ανακριτική επιτροπή ολοκληρώνει σε μόλις δέκα μέρες το έργο της, παραπέμποντας σε δίκη την πολιτικοστρατιωτική ηγεσία της προηγούμενης περιόδου.
Στο πόρισμα της Επιτροπής, που εκδόθηκε στις 24 Οκτωβρίου, παραπέμφθηκαν να δικασθούν στο έκτακτο στρατοδικείο με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας οκτώ πρόσωπα, που διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο την περίοδο 1920-1922:
- Δημήτριος Γούναρης (59 ετών, πρώην Πρωθυπουργός)
- Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης (68 ετών, πρώην Πρωθυπουργός)
- Νικόλαος Στράτος (50 ετών, πρώην Πρωθυπουργός )
- Νικόλαος Θεοτόκης (44 ετών, Υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη)
- Γεώργιος Μπαλτατζής (56 ετών, Υπουργός Εξωτερικών στις κυβερνήσεις Γούναρη και Πρωτοπαπαδάκη)
- Ξενοφών Στρατηγός, υποστράτηγος ε.α. (53 ετών, Υπουργός Συγκοινωνιών στην κυβέρνηση Γούναρη)
- Μιχαήλ Γούδας, υποναύαρχος ε.α. (54 ετών, Υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Γούναρη)
- Γεώργιος Χατζανέστης, αντιστράτηγος (59 ετών, Αρχιστράτηγος Μικράς Ασίας και Θράκης)
Το δίκαιο αίτημα των κατηγορουμένων να δικασθούν από το Ειδικό Δικαστήριο κατ’ εφαρμογή του νόμου περί ευθύνης Υπουργών απορρίφθηκε από τον Πάγκαλο με εξωνομική αιτιολόγηση. Τρεις μέρες νωρίτερα (21 Οκτωβρίου) είχε συγκροτηθεί το έκτακτο στρατοδικείο με πρόεδρο τον υποστράτηγο Αλέξανδρο Οθωναίο.
Ο Γεώργιος Μπαλτατζής υποβάλλει ερωτήσεις στη διάρκεια της δίκης.
Η ιστορική δίκη αρχίζει στις 31 Οκτωβρίου βασιζομένη σε διάταγμα της Επαναστατικής Επιτροπής, μη προβλέποντας δικαίωμα έφεσης ή άλλου ένδικου μέσου. Κατήγοροι, μάρτυρες και κατηγορούμενοι υπερασπίζονται με πάθος τις θέσεις τους, γνωρίζοντας όμως πως η απόφαση λαμβάνεται εκτός του κτιρίου της Παλαιάς Βουλής. Την Επαναστατική Επιτροπή ενώνει το αντικωνσταντινικό μένος, το λαϊκό πάθος για κάθαρση και ο πόνος των προσφύγων. Οι Μεγάλες Δυνάμεις με επικεφαλής τη Βρετανία ενώνουν πρώην βασιλικούς και ελάχιστους ψυχραιμότερους που αποζητούν καταλάγιασμα των παθών.
Οι Βρετανοί, με επικεφαλής τον πρέσβη Φράνσις Λίντλι, κλιμακώνουν τις πιέσεις για αποφυγή των εκτελέσεων μιλώντας για «δικαστική δολοφονία», υπερασπιζόμενοι έτσι την ολέθρια για τη χώρα πολιτική τους, αλλά και για να διασώσουν (όπως και καταφέρνουν) τον πρίγκιπα Ανδρέα, γύρω από τη ζωή του οποίου παίζεται μέχρι την τελευταία στιγμή ένα τεράστιο διπλωματικό παιχνίδι.
Ο δικτάτορας Θεόδωρος Πάγκαλος, η συμμετοχή του οποίου στην καταδίκη και εκτέλεση των έξι είναι καθοριστική.
Στις 9 το πρωί της 31ης Οκτωβρίου 1922 άρχισε η ακροαματική διαδικασία στην αίθουσα συνεδριάσεων της Βουλής (Παλαιά Βουλή). Τον πρόεδρο του Αλέξανδρου Οθωναίο πλαισίωναν ως στρατοδίκες τρεις συνταγματάρχες, ένας πλοίαρχος, ένας αντισυνταγματάρχης, δύο αντιπλοίαρχοι, τρεις ταγματάρχες, ένας λοχαγός και ένας στρατιωτικός δικαστικός σύμβουλος. Επαναστατικοί επίτροποι ήταν ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνος Γεωργιάδης και οι συνταγματάρχες Ιωάννης Ζουρίδης και Νεόκοσμος Γρηγοριάδης. Γραμματέας του δικαστηρίου ήταν ο Ιωάννης Πεπονής. Συνήγοροι υπεράσπισης των κατηγορουμένων ανέλαβαν διαπρεπείς δικηγόροι (Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, Αναστάσιος Παπαληγούρας, Οικονομίδης, Δουκάκης, Νοταράς, Ρωμανός και Σωτηριάδης).
Η δίκη διεξήχθη σε 14 συνεδριάσεις. Μετά την απόρριψη των ενστάσεων των κατηγορουμένων εξετάστηκαν 12 μάρτυρες κατηγορίας και 12 υπεράσπισης. Επιτυχία της κατηγορούσας αρχής υπήρξε ότι οι περισσότεροι μάρτυρες κατηγορίας προήρχοντο από το αντιβενιζελικό στρατόπεδο, όπως και οι κατηγορούμενοι. Στις 6 Νοεμβρίου ο κατηγορούμενος Δημήτριος Γούναρης ασθένησε σοβαρά από τύφο και μεταφέρθηκε σε ιδιωτική κλινική. Υπέβαλε αίτημα αναβολής της δίκης, το οποίο απορρίφθηκε και έτσι δικαζόταν ωσεί παρόντας.
Κοινή ήταν η πεποίθηση σε Ελλάδα και εξωτερικό ότι το δικαστήριο θα επιβάλει θανατικές ποινές. Οι διεθνείς πιέσεις υπέρ των κατηγορουμένων εντείνονται. Υπό το βάρος τους, η κυβέρνηση του μετριοπαθή Σωτηρίου Κροκιδά παραιτείται στις 10 Νοεμβρίου και την πρωθυπουργία αναλαμβάνει στις 14 Νοεμβρίου ο συνταγματάρχης Στυλιανός Γονατάς, ηγετικό στέλεχος του στρατιωτικού κινήματος.
Η ετυμηγορία
Ο δικαστικός επίλογος της Μικρασιατικής Καταστροφής παίζεται στις 6.30 τα ξημερώματα της 15ης Νοεμβρίου, όταν ο πρόεδρος του Στρατοδικείου, υποστράτηγος Αλέξανδρος Οθωναίος, αναγγέλλει με τρεμάμενη φωνή την καταδικαστική απόφαση:
«Εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου Β’ το Έκτακτον Στρατοδικείον συσκεφθέν κατά νόμον, κηρύσσει παμψηφεί τους μεν Γεώργιον Χατζηανέστην, Δημήτριον Γούναρην, Νικόλαον Στράτον, Πέτρον Πρωτοπαπαδάκην, Γεώργιον Μπαλτατζήν και Νικόλαον Θεοτόκην εις την ποινήν του Θανάτου. Τους δε Μιχαήλ Γούδαν και Ξενοφώντα Στρατηγόν εις την ποινήν των ισοβίων δεσμών.
Διατάσσει την στρατιωτικήν καθαίρεσιν των Γεωργίου Χατζανέστη αρχιστρατήγου, Ξενοφώντος Στρατηγού υποστρατήγου και Μιχαήλ Γούδα υποναυάρχου και επιβάλλει αυτούς τα έξοδα και τέλη.
Επιδικάζει παμψηφεί χρηματικήν αποζημίωσιν υπέρ του Δημοσίου κατά του Δημητρίου Γούναρη δραχμών 200 χιλιάδων, Νικολάου Στράτου δραχμών 335 χιλιάδων, Γεωργίου Μπαλτατζή και Νικολάου Θεοτόκη δραχμών 1 εκατομμυρίου και Μιχαήλ Γούδα δραχμών 200 χιλιάδων».
Γούναρης, Πρωτοπαδάκης, Μπαλτατζής, Θεοτόκης, Χατζηανέστης και Στράτος καταδικάζονται ομόφωνα σε θάνατο, ενώ οι Γούδας, Στρατηγός σε ισόβια δεσμά. Είναι τέτοια η αμηχανία που επικρατεί στην αίθουσα, που ο Οθωναίος αποχωρεί χωρίς να λύσει τυπικά τη συνεδρίαση κάτι που αναγκάζεται να κάνει άλλος στρατοδίκης.
Η διαταγή εκτελέσεως υπογράφεται από τον συνταγματάρχη Πλαστήρα στις 9 το πρωί και λίγη ώρα μετά η θλιβερή πομπή των μελλοθάνατων φτάνει στο Γουδί όπου βρίσκονται ήδη δεκάδες στρατιώτες και δημοσιογράφοι μαζί με περίεργους και φυματικούς του νοσοκομείου «Σωτηρία». Στις 11:26 έχουν τελειώσει όλα…
«Να μη μισήσεις κανέναν, Ανδρέα μου…»
Εκτός του πολιτικού παρασκηνίου πρωταγωνιστούν και οι προσωπικές τραγωδίες. Η κορύφωση του δράματος έρχεται τις ώρες που μεσολαβούν από την ανακοίνωση της ποινής μέχρι την εκτέλεση, όπου οι έξι μελλοθάνατοι δέχονται στις φυλακές Αβέρωφ τους δικούς τους ανθρώπους. Κοινός παρονομαστής στις τελευταίες τους κουβέντες είναι η προτροπή προς τα παιδιά τους να μην ακολουθήσουν πολιτική καριέρα…
Οι επικεφαλής του κινήματος που οδηγεί στη «δίκη των 6», Στυλιανός Γονατάς και Νικόλαος Πλαστήρας.
Ο Νικόλαος Στράτος αναφέρει προς τον γιο του (μετέπειτα υπουργό): «Ακουσε, Ανδρέα μου. Να μη μισήσης κανένα. Δι’ αυτούς μόνο η απεριόριστος βδελυγμία αρκεί. Και μιαν συμβουλήν πατρικήν σού δίδω, παιδί μου. Να μην πολιτευθής ποτέ». Από τη σύζυγό του ζητά: «Να φροντίσης διά τα παιδιά. Να πουλήσης ό,τι μας μένει και να φύγης από την Ελλάδα». Αντίστοιχη παραίνεση δίνει στα παιδιά του και ο Γιώργος Μπαλτατζής: «Ξεύρετε σεις πως υπηρέτησα την πατρίδα μου. Μια είναι η θέλησή μου. Να μην επιζητήσετε ποτέ δημόσιαν υπηρεσίαν. Ασχοληθείτε εις οτιδήποτε άλλο, αλλά να μην ζητήσετε να διαχειριστείτε δημόσιο αξίωμα.
Για κάποιες εφημερίδες η απόφαση έχει βγει από την πρώτη μέρα «…της δίκης των ενόχων της εθνικής καταστροφής»…
Οσο γι’ αυτούς που με σκοτώνουν, αφήστε τους. Είναι μικροί και ταπεινοί άνθρωποι, ανάξιοι να σκεφτούν κάτι ανώτερον. Εγώ τους συγχωρώ, περιφρονήστε τους εσείς. Τον νου σας στη μητέρα σας», ενώ γυρίζοντας προς τον στρατηγό Σούτσο τού ζητά, όταν δει τον βασιλιά Κωνσταντίνο, να «…πείτε εκ μέρους μας το Ave Caesar morituri te salutant (σ.σ. «Χαίρε Καίσαρ! Οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν»)». Ο Πέτρος Πρωτοπαδάκης διώχνει τη γυναίκα του μήπως συγκινηθεί, ενώ λίγο αργότερα μονολογεί στη νύφη του Μπαλτατζή: «Τι θα γράψη η Ιστορία;», για ν’ απαντήσει μόνος του: «Καλύτερα να μη γράψη τίποτα διά το αίσχος αυτό».
Εκτέλεση και ταφή
Αμέσως μετά, ο επαναστατικός επίτροπος Νεόκοσμος Γρηγοριάδης μεταβαίνει στις φυλακές Αβέρωφ, όπου εκρατούντο οι κατηγορούμενοι και τους ανακοινώνει την καταδικαστική απόφαση. Είναι 9 το πρωί. Στους έξι θανατοποινίτες ανακοινώνει ότι η εκτέλεση θα γίνει σε δύο ώρες. Υποβολή ενδίκων μέσων δεν προβλεπόταν για τους καταδικασθέντες. Στις 10:30 δύο φορτηγά τους παραλαμβάνουν και τους μεταφέρουν στον χώρο εκτελέσεων στου Γουδή, πίσω από το νοσοκομείο «Σωτηρία».
Οι πέντε μεταφέρθηκαν στο Γουδή από τις φυλακές Αβέρωφ για την εκτέλεση. Ο Γούναρης από το νοσοκομείο, έξι μόλις μήνες μετά την παραίτησή του από το πρωθυπουργικό αξίωμα…
Φρούραρχος της εκτέλεσης ήταν ο μάρτυρας κατηγορίας, ταγματάρχης Σπαής. Κανένας δεν θέλησε να του δέσουν τα μάτια. 36 πυροβολισμοί αντηχούν από τους άνδρες του εκτελεστικού αποσπάσματος και οι 6 πέφτουν νεκροί.
Οι καταδικασθέντες σε θάνατο εκτελέσθηκαν στις 11:27. Στις 14:30 κηδεύονται στο Α’ Νεκροταφείο, κάτω από αυστηρά μέτρα ασφαλείας.
Μία μικρή πλατεία, ένα εκκλησάκι στο κέντρο της και έξι κυπαρίσσια που από κάτω τους έχουν θαμμένη την Μεγάλη Ιδέα…
Τα ξημερώματα ο υπουργός στρατιωτικών Πάγκαλος είχε επισκεφθεί τον Πλαστήρα ζητώντας του την επίσπευση των εκτελέσεων. Πριν την εκτέλεση προηγήθηκε η καθαίρεση του Χατζανέστη από κατώτερους αξιωματικούς. Ο ίδιος τότε δήλωσε ότι η μόνη του ντροπή ήταν το ότι υπήρξε αρχιστράτηγος φυγάδων.
Η επίσπευση της εκτέλεσης των 6 έγινε με προτροπή του δικτάτορα Πάγκαλου. Ο στρατηγός ήθελε να μην τους προλάβει ζωντανούς ο πλοίαρχος Τάλμποτ, που έφθασε λίγο αργότερα στην Αθήνα ως απεσταλμένος της αγγλικής κυβέρνησης για να πιέσει την κυβέρνηση να αναβάλει την εκτέλεση των θανατικών ποινών.
Ο ρόλος του Ελευθερίου Βενιζέλου δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένος. Ο ίδιος είχε αποσυρθεί της πολιτικής και ευρίσκετο στο εξωτερικό μη αναμιγνυόμενος, όπως έλεγε, στις κυβερνητικές υποθέσεις. Ένα τηλεγράφημά του προς την κυβέρνηση για τις δυσμενείς επιπτώσεις της εκτέλεσης έφθασε την επομένη (16 Νοεμβρίου).
Η εκτέλεση των 6 έγινε, κυρίως, για να ικανοποιηθεί το λαϊκό αίσθημα και όχι γιατί πραγματικά είχαν διαπράξει προδοσία σε βάρος της Ελλάδας. Την άποψη αυτή επαληθεύουν τα λόγια του Θεόδωρου Πάγκαλου, χρόνια αργότερα: «Δεν παραδέχομαι ότι διέπραξαν συνειδητήν προδοσίαν… αλλά υπήρξαν μοιραία και αναγκαία θύματα εις τον βωμόν της Πατρίδος».
Οι δύο που δεν εκτελέστηκαν
Στους Μιχαήλ Γούδα και Ξενοφώντα Στρατηγό επιβλήθηκαν ισόβια και απέφυγαν την εκτέλεση.
Ο Γούδας αμνηστεύτηκε μετά την ανακήρυξη της Δημοκρατίας (1924) και πολιτεύθηκε εκ νέου στις εκλογές της 7ης Ιανουαρίου 1926, εκλεγείς βουλευτής Ιωαννίνων. υπήρξε εξαίρετος ιστορικός ερευνητής, ιδιαίτερα σε θέματα ναυτικής ιστορίας και ναυτικής ορολογίας και πέθανε στο Παρίσι στις 3 Νοεμβρίου 1931, σε ηλικία 63 ετών. Ήταν νυμφευμένος με την Ελένη Ζώτου, θυγατέρα του υποναυάρχου Κοσμά Ζώτου, αλλά δεν απέκτησε παιδιά.
Και ο Στρατηγός αμνηστεύτηκε το 1924 και αναχώρησε στην Ελβετία για να αντιμετωπίσει την βαριάς μορφής φυματίωση από την οποία είχε προσβληθεί. Τρία χρόνια αργότερα, στις 11 Μαρτίου 1927, άφησε την τελευταία του πνοή στο Νταβός.
Επίλογος
Η δίκη των έξι χαρακτηρίστηκε από τους περισσοτέρους ιστορικούς ως αναγκαία πολιτική κίνηση. Ο ιστορικός Τάσος Βουρνάς θεωρεί ότι η κατηγορία της ενσυνείδητης προδοσίας δεν μπορεί να ευσταθήσει. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετέπειτα συμφώνησε στο ότι «δὲν δύναται νὰ κατηγορηθοῦν διὰ πρᾶξιν προδοσίας τῆς Πατρίδος» ενώ ο Θεόδωρος Πάγκαλος είπε ότι «ὑπῆρξαν μοιραῖα καὰ ἀναγκαῖα θύματα εἰς τὸν βωμὸν τῆς Πατρίδος».
Και ο ίδιος ο Νικόλαος Πλαστήρας φέρεται να μετάνιωσε αργότερα σύμφωνα με μαρτυρία φίλου του. Ο Βρετανός πρέσβης Λίντλι, ο οποίος είχε επισκεφθεί τον Πλαστήρα, κατά μαρτυρία του ίδιου του Πλαστήρα, και του ζήτησε να παρέμβει για να ματαιώσει τη δίκη ή να πιέσει τους στρατοδίκες να εκδώσουν αθωωτική απόφαση, χαρακτήρισε την δίκη των 6 ως αληθινή φάρσα ενώ ο Ολλανδός ομόλογός του ένα είδος θεατρικής παράστασης.
Ο ιστορικός Θάνος Βερέμης υποστηρίζει στο έργο του «Οι επεμβάσεις του στρατού στην ελληνική πολιτική» ότι η δίκη των έξι εντασσόταν στις προσπάθειες των στρατιωτικών κύκλων να μετακυλήσουν αλλού τις ευθύνες της καταστροφής ενώ ο Γεώργιος Ζορμπάς, επίτιμος αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου και πρόεδρος της Αρχής Καταπολέμησης Βρώμικου Χρήματος αναφερόμενος στο νομικό πλαίσιο της δίκης είπε: «Το στρατοδικείο και η ενώπιον αυτού διαδικασία καταπάτησε στοιχειώδη υπερασπιστικά δικαιώματα των κατηγορουμένων».
Το 1933 εντοιχίστηκε μαρμάρινη πλάκα στην είσοδο του υπουργείου δικαιοσύνης με τα ονόματα των εκτελεσθέντων, ενώ στον τόπο εκτελέσεως στο Γουδή κατασκευάστηκε η εκκλησία της Αναστάσεως.
Η επανάληψη της δίκης
Το 2008 ο Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκης, εγγονός του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, ανέθεσε στον δικηγόρο του Νίκο Βασιλάτο να προσφύγει στον Άρειο Πάγο ζητώντας την ακύρωση της απόφασης του έκτακτου στρατοδικείου. Προσέφυγε στον Άρειο Πάγο και πέτυχε την επανάληψη της διαδικασίας (δίκης), με το αιτιολογικό της ύπαρξης νέων στοιχείων, σύμφωνα με το άρθρο 525 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
Τα νέα στοιχεία που επικαλέστηκε ο αιτών ήταν μία επιστολή του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Παναγή Τσαλδάρη (Ιανουάριος 1929) και ένα απόσπασμα από την ομιλία του Ελευθερίου Βενιζέλου στη Βουλή στις 31 Μαρτίου 1932.
Στην επιστολή του προς τον Παναγή Τσαλδάρη έγραφε ο Ελευθέριος Βενιζέλος: «Δύναμαι να διαβεβαιώσω υμάς κατά τον πλέον κατηγορηματικόν τρόπο ότι ουδείς των πολιτικών αρχηγών της δημοκρατικής παρατάξεως θεωρεί ότι οι ηγέται της πολιτικής, ήτις ηκολουθήθη μετά το 1920, διέπραξαν προδοσία κατά της χώρας ή ότι εν γνώσει οδήγησαν τον τόπο εις την μικρασιατική καταστροφή. Δύναμαι μάλιστα να σας διαβεβαιώσω ότι πιστεύω ακραδάντως ότι θα ήσαν ευτυχείς αν η πολιτική των οδηγεί την Ελλάδα εις εθνικόν θρίαμβον». Κατά δε τη συνεδρίαση της Βουλής της 31ης Μαρτίου 1932, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, αναφερθείς στο θέμα της θανατικής καταδίκης των έξι , δήλωσε ότι αποτελεί ειλικρινή του επιθυμία να αποκατασταθεί η μνήμη των νεκρών, υπέρ των οποίων ήταν έτοιμος να προσέλθει σε μνημόσυνο όπως δεηθεί, μετά των συγγενών και φίλων αυτών, από κοινού υπέρ εκείνων.
Στις 20 Δεκεμβρίου 2009 η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου συνεδρίασε κεκλεισμένων των θυρών και με εισήγηση του αντεισαγγελέα του δικαστηρίου Αθανασίου Κονταξή έκρινε ότι εσφαλμένα παραπέμφθηκε ενώπιόν της από το Ποινικό Τμήμα το ζήτημα της επανάληψης της «δίκης των 6» και ότι κατά συνέπεια αναβιώνει η απόφαση 1533/2009 του Ζ’ Ποινικού Τμήματος.
Στις 12 Μαΐου 2010 συνήλθε σε συμβούλιο το Ζ’ Ποινικό Τμήμα του Αρείου Πάγου υπό νέα σύνθεση, για να συμπληρώσει την απόφαση 1533/2009 και να διατυπώσει το διατακτικό, σύμφωνα με το άρθρο 145 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Στη δίκη παρενέβη με δήλωση πολιτικής αγωγής η Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος, που εκπροσωπεί 185 σωματεία και πλέον των 300.000 απογόνων των προσφύγων του 1922, υποστηρίζοντας ότι θα πρέπει να απορριφθεί η αίτηση επανάληψης της διαδικασίας, επειδή οι έξι καταδικασθέντες από το Στρατοδικείο με τις πράξεις και τις παραλείψεις τους προκάλεσαν τη Μικρασιατική Καταστροφή και τον ξεριζωμό του Ελληνισμού από τις πατρογονικές ρίζες του, μετά 3.000 χρόνια παρουσίας στη Μικρά Ασία. Η παράσταση πολιτικής αγωγής απορρίφθηκε ως απαράδεκτη από το δικαστήριο.
Στις 20 Οκτωβρίου 2010 το δικαστήριο εξέδωσε την απόφασή του και έκανε δεκτή την αίτηση του Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκη, κρίνοντας αθώους τους έξι καταδικασθέντες σε θάνατο από το Έκτακτο Επαναστατικό Δικαστήριο Αθηνών. Με την απόφαση 1675/2010 το Ζ’ Ποινικό Τμήμα του Αρείου Πάγου ακυρώνει την απόφαση του Εκτάκτου Επαναστατικού Στρατοδικείου Αθηνών ως προς όλους τους καταδικασμένους για εσχάτη προδοσία και παύει οριστικά την ποινική δίωξη λόγω παραγραφής…
