Σχεδόν εκατό χρόνια πριν, στις 2 Μαΐου 1919, ο ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη με στόχο να εγκαταστήσει ελληνική διοίκηση και να προστατεύσει τους χριστιανικούς πληθυσμούς όπως όρισε η συνθήκη των Σεβρών, μια τεράστια διπλωματική επιτυχία του Ελευθέριου Βενιζέλου.
Μόλις 40 μήνες μετά, στις 8 Σεπτεμβρίου 1922, αποχώρησε και ο τελευταίος Ελληνας στρατιώτης από τη Μικρά Ασία αφήνοντας τους ανυπεράσπιστους Μικρασιάτες στο έλεος των Τούρκων, με τα γνωστά αποτελέσματα: πάνω από 1,5 εκατ. πρόσφυγες, ανυπολόγιστες καταστροφές, ανταλλαγές πληθυσμών (για πρώτη και τελευταία φορά στην παγκόσμια ιστορία). Ουδείς, μιας και δεν είχε γίνει κάποια πρόσφατη απογραφή, δεν γνωρίζει τον ακριβή αριθμό των θυμάτων, μεν και δε. Περί τους 40.000 στρατιώτες σκοτώθηκαν στη Μικρασιατική Εκστρατεία, εκ των οποίων οι μισοί είχαν δηλωθεί ως αγνοούμενοι ενώ 13.740 πιάστηκαν αιχμάλωτοι εκ των οποίων κατόρθωσαν να επιστρέψουν ζωντανοί λιγότεροι από τους μισούς.
Ενα τρομερό ντοκιμαντέρ, τουρκικής παραγωγής (και υποτιτλισμένο στα ελληνικά) από τον Ομέρ Ασάν μπορείτε να βρείτε στο Youtube με τίτλο «Αδερφέ που πας; Η ανταλλαγή».
Πόσοι όμως ήταν οι Ελληνες στη Μικρά Ασία πριν το ’22; Σύμφωνα με στοιχεία της εποχής, ο ελληνισμός αποτελούσε σχεδόν το 20% της περιοχής, ήτοι 7,2 εκατ. ψυχές. Σήμερα ούτε 5.000 δεν υπάρχουν, πληθυσμός που ζει κυρίως στην Κωνσταντινούπολη.
Η σφαγή και ο Στεργιάδης
Μία από τις περιοχές που βίωσε με τον χειρότερο τρόπο τις τουρκικές θηριωδίες, κατά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού το καλοκαίρι του 1922, ήταν και το Αξάρι (η αρχαία Θυάτειρα), που βρίσκεται μία ώρα ανατολικά της Σμύρνης προς την ενδοχώρα και όπου βρισκόταν μάλιστα το πατρικό σπίτι του Αριστοτέλη Ωνάση.
Θηριωδίες που θα είχαν αποφευχθεί αν οι τοπικές αρχές, Αριστείδη Στεργιάδη προεξάρχοντος, είχαν ενημερώσει εγκαίρως για την κατάρρευση του μετώπου, μήνες πριν, μετά τις απανωτές ήττες στις μάχες είτε από τους Τσέτες είτε από τον οργανωμένο νεοτουρκικό στρατό του Κεμάλ. Ομως ο αρμοστής της Σμύρνης, που απαιτούσε από τους ντόπιους διοικητές «Εμποδίσατε αναχώρησιν πολιτών, καθ’ ότι στρατός επ’ ουδενί λόγο εγκαταλείψει περιφέρειάν σας» ποίησε τη νήσσαν (και ουδέποτε εκδιώχθηκε δικαστικά).
Το Αξάρι είχε τότε πάνω από 10.000 Ελληνες κατοίκους. Με την είσοδό του, ο τουρκικός στρατός κατέγραψε τους άρρενες, περίπου 7.000, για να σταλούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ωστόσο, σε μια πρακτική που εφάρμοσαν είκοσι χρόνια μετά και οι ναζί, τους οδήγησαν σε μία χαράδρα στο Κιρτίκ Ντερέ όπου τους κατάσφαξαν. Οσες γυναίκες δε, δεν ήθελαν να δοθούν στους Τούρκους, αυτοκτόνησαν. Τούτα, την αποφράδα ημέρα της 21ης Αυγούστου ’22 ενώ ο ελληνικός στρατός, με εντολή Στεργιάδη, είχε αποχωρήσει από την περιοχή «για να αποφευχθούν τα τουρκικά αντίποινα».
Λίγους μήνες νωρίτερα, το Αξάρι είχε καταληφθεί από το περιβόητο Σύνταγμα Ευζώνων 5/42 του Νίκου Πλαστήρα, ο οποίος είχε προχωρήσει με τους… τσολιάδες του (σ.σ. φορούσαν την παραδοσιακή ελληνική στολή) τόσο μέσα στην ενδοχώρα που ουδείς είχε πιστέψει ότι είχε καταλάβει έκταση μήκους 57 χλμ. μέσα σε… μία ημέρα.
Σήμερα το Αξάρι ονομάζεται Ακισάρ και είναι, με 1,5 εκατ. κατοίκους, η μεγαλύτερη πόλη της επαρχίας της Μανισά, της παλιάς ελληνικής Μαγνησίας. Η επαρχία αντιστοιχεί στην αρχαία Λυδία και στην περιοχή αυτή βρίσκονταν οι Σάρδεις, η αρχαία της πρωτεύουσα.
Δημοσιεύτηκε στο «Scripta Manent» της «Sportday» στις 28 Φεβρουαρίου 2019
