«Ο Νονός». 50 χρόνια από την πρεμιέρα, 50 σπάνιες φωτογραφίες, 50 άγνωστες ιστορίες!

Βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Μάριο Πούζο, ο «Νονός» αποτελεί την κορυφαία δραματική, γκανγκστερική τριλογία. Το πρώτο μέρος βγήκε στους κινηματογράφους σαν σήμερα, το 1972. Πριν από ακριβώς 50 χρόνια!

Σκηνοθέτης ήταν ο Φράνσις Φορντ Κόπολα και πρωταγωνιστές οι Μάρλον Μπράντο και Αλ Πατσίνο. Η ταινία θεωρείται μία από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.

Το 1990 η ταινία χαρακτηρίστηκε από την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως «πολιτιστικά, αισθητικά και ιστορικά σημαντική» και επιλέχθηκε να ενταχθεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των ΗΠΑ.

Ήξερες ότι;

1. Ο «Νονός» βραβεύτηκε με 3 Όσκαρ, 5 Χρυσές Σφαίρες και Βραβείο Grammy.
2. Τον Μάρτιο του 2010 στη σελίδα Internet Movie Database έχει βαθμολογηθεί από τους χρήστες της με 9,2, βαθμό με τον οποίο κατέχει τη δεύτερη θέση.
3. Από την ταινία έχει μείνει η φράση που είχε πει ο Δον «I’m going to make him an offer he can’t refuse» (σ.σ. Θα του κάνω μια προσφορά την οποία δε μπορεί να αρνηθεί), η οποία και ψηφίστηκε ως η δεύτερη πιο αξιομνημόνευτη φράση στην ιστορία του κινηματογράφου.
4. Ο Πούζο θεωρεί ότι το καλύτερο βιβλίο που έγραψε ποτέ ήταν «Ο τυχερός προσκυνητής» του 1964 και όχι ο «Νονός».
5. Ο Πούζο ήταν ένας συγγραφέας μέχρι το λαιμό χρεωμένος, με πέντε παιδιά και μια καταστροφική συνήθεια τυχερών παιχνιδιών όταν, τον Μάρτιο του 1968, κατάφερε να συναντήσει Ρόμπερτ Έβανς, επικεφαλής της παραγωγής στην Paramount.
6. Υπήρξε ένας άδοξος καβγάς σε ένα εστιατόριο του Λος Άντζελες ένα βράδυ, όταν ο Φρανκ Σινάτρα εκνευρίστηκε. Συναντώντας τον Πούζο, ο οποίος μέχρι τότε είχε δεσμευτεί να γράψει το σενάριο, ο Σινάτρα ούρλιαξε ότι δεν ήταν παρά ένας «νταβατζής».
7. Ο Σινάτρα θεωρούσε ότι η φιγούρα του Τζόνι Φοντέιν, του χολιγουντιανού σταρ που καταφεύγει στον «Νονό» για να εξασφαλίσει πρωταγωνιστικούς ρόλους, επινοήθηκε από τον Πούζο για να τον δυσφημίσει. Εξάλλου, και εκείνος, αν και τόνιζε με κάθε ευκαιρία ότι η πλοκή της ιστορίας είναι προϊόν μυθοπλασίας, απέφευγε πάντα να διαψεύσει κατηγορηματικά ότι ο χαρακτήρας του Τζόνι Φοντέιν (που στο βιβλίο είναι από τους βασικούς πρωταγωνιστές) γράφτηκε με πρότυπο τον Φρανκ Σινάτρα.
8. Παρά την τεράστια επιτυχία του βιβλίου, η Paramount δεν ήθελε να κάνει την ταινία. «Οι ταινίες μαφιόζων της Σικελίας δεν παίζουν», επανέλαβε ο Έβανς. Ωστόσο, το ξανασκέφτηκε όταν η εταιρεία παραγωγής του Μπαρτ Λάνκαστερ προσφέρθηκε να πληρώσει 1 εκατομμύριο δολάρια για να εξαγοράσει τη συμφωνία των 12.500 δολαρίων με τον Πούζο, η οποία θα εξασφάλιζε στον Λάνκαστερ τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Δον Βίτο Κορλεόνε.
9. Ο προϋπολογισμός ήταν μόλις 2 εκατομμύρια δολάρια, μικροσκοπικός ποσοστό ακόμη και στις αρχές της δεκαετίας του ’70, εντέλει ανέβηκε στα 6,4 χάρη στην Paramount.
10. Ο Κόπολα, έχοντας κερδίσει ένα Όσκαρ Σεναρίου, για το «Πάτον», δεν θεωρείτο το φαβορί να αναλάβει τη σκηνοθεσία ενός τόσο μεγάλου κινηματογραφικού στοιχήματος για την Paramount, που εκείνη την εποχή αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα και πόνταρε την ύπαρξή της στο μπεστ σέλερ του Πούζο.
11. Μεγάλα ονόματα, από τον Άρθουρ Πεν και τον Σέρτζιο Λεόνε μέχρι το δικό μας Κώστα Γαβρά, είχαν το προβάδισμα στην Paramount, αλλά τελικά ο Κόπολα τους έπεισε και εκ του αποτελέσματος δικαιώθηκε και το αφεντικό των στούντιο Ρόμπερτ Έβανς και φυσικά ο Ιταλοαμερικάνος σκηνοθέτης.
12. Ο Γαβράς, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους, θα ήθελε πολύ να σκηνοθετήσει τον «Νονό» γιατί θεωρούσε (όπως θα έκανε αργότερα και ο Κόπολα) ότι είναι μια ιστορία για τον αμερικανικό καπιταλισμό, αλλά τελικά έκανε πίσω γιατί ένιωσε ότι δεν γνωρίζει καλά τις ιδιαιτερότητες της χώρας.
13. Ο Κόπολα ήθελε τον Αντονι Κουίν για τον ρόλο αλλά εντέλει ο Πούζο τον έπεισε για να καταλήξει στον Μάρλον Μπράντο.
14. Προ του Μπράντο ο Κόπολα ήθελε τον Λόρενς Ολίβιε, αλλά ο Ολίβιε, τότε στα 60 του, δεν ήταν αρκετά καλά και τα στελέχη της Paramount τρομοκρατήθηκαν από την ιδέα του Μπράντο, τον οποίο νόμιζαν ξοφλημένο με αρνητική φήμη.
15. Ο Πούζο έστειλε ιδιόχειρο γράμμα στον Μπράντο: «Είσαι ο μόνος που μπορεί να παίξει τον Δον Κορλεόνε». Και τον έπεισε… Σύμφωνα με τη μαρτυρία του συγγραφέα, «δεν είχε διαβάσει το βιβλίο και κατάλαβα ότι δεν τον ενδιέφερε και τόσο πολύ. Έτσι κι αλλιώς, μου είπε πως κανένα στούντιο δεν θα τον προσλάμβανε, εκτός κι αν επέμενε κάποιος ισχυρός σκηνοθέτης».
16. Σύμφωνα με βιβλίο σχετικά με τη δημιουργία του Νονού, το «Leave The Gun, Take The Cannoli» του Μαρκ Σιλ (που πήρε το όνομά του, από μια από τις πιο αξιομνημόνευτες ατάκες της ταινίας), όταν ο πρόεδρος της Paramount, Στάνλεϊ Τζάφε, διέταξε τον Κόπολα να ξεχάσει τον Μπράντο, ο σκηνοθέτης, που υπέφερε από επιληψία ως παιδί, προσποιήθηκε μια κρίση.
17. Έντρομος, ο Τζάφε συμφώνησε να δοκιμάσει τον Μπράντο, αλλά μόνο εάν υποβαλλόταν σε τεστ οθόνης. Τρομοκρατημένος μήπως φαινόταν να υποτιμά έναν τόσο δυνατό ηθοποιό, ο Κόπολα το παρουσίασε με οξυδέρκεια στον Μπράντο ως «τεστ μακιγιάζ». Αποδείχθηκε ότι ήταν ένα από τα πιο διάσημα τεστ οθόνης στην ιστορία του κινηματογράφου.
18. O, δε, 30χρονος Αλ Πατσίνο ήταν όνομα στο Μπρόντγουεϊ αλλά όχι τόσο δυνατό, μέχρι και την ταινία. Τους έπεισε καθότι ήταν γιος Ιταλών μεταναστών.
19. Η σύζυγος του φίλου του και συναδέλφου του, σκηνοθέτη Τζορτζ Λούκας, τον προέτρεψε να επιμείνει στην επιλογή του. «Πάρε τον Αλ, σε γδύνει με τα μάτια του», είπε. Το πιο σημαντικό, ο Μάριο συμφώνησε ότι ο Πατσίνο, ένας θεατρικός ηθοποιός που δεν είχε παίξει ποτέ ξανά σε ταινία, θα ήταν τέλειος ως Μάικλ Κορλεόνε.
20. Στην αυτοβιογραφία του, με τίτλο «The kid stays in picture», ο πολύς Μπομπ Έβανς, μιλώντας για το ρόλο του Μάικλ Κορλεόνε, δεν μάσησε τα λόγια του. «Δεν ήθελα τον Πατσίνο. Ήταν κάπου τέσσερις εβδομάδες πριν αρχίσουν τα γυρίσματα και δεν είχαμε ηθοποιούς. Δεν ξέραμε καν αν θα είχαμε ταινία. Με τον Φράνσις πλακωνόμασταν όλη την ώρα. Μου λέει “Έχουμε πρόβλημα, εσύ θέλεις κάποιον σαν εσένα, εγώ θέλω κάποιον σαν εμένα”. Ήθελα τον Αλέν Ντελόν, εντάξει; Ο Φράνσις μου λέει: “Θέλω τον Πατσίνο και είμαι ο σκηνοθέτης! Αν δεν τον βάλεις, παραιτούμαι από τη γαμημένη ταινία!”. Του λέω “Ο.Κ. Θα παίξει ο νάνος”».
21. Όταν ο Έβανς έδωσε τελικά το ΟΚ ο Πατσίνο είχε ήδη υπογράψει για άλλη ταινία, για λογαριασμό της MGM. Ο Έβανς τηλεφώνησε στον δικό του «Νονό», τον διαβόητο δικηγόρο Σίντνεϊ Κόρσακ. Σύμφωνα με την αφήγησή του, ο Κόρσακ μίλησε με τον πρόεδρο της MGM, Κερκ Κερκοριάν. «Εκείνο το ξενοδοχείο που χτίζεις, δεν θέλεις να το τελειώσεις κάποτε;», τον ρώτησε. «Πώς τον λένε τον ηθοποιό;… Ποιος σκατά είναι αυτός;», ρώτησε με τη σειρά του ο Κερκοριάν.
22. Για τον «Μάικλ» αντί του Πατσίνο στην Paramount ήθελαν είτε τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ είτε τον Γουόρεν Μπίτι είτε τον Ντάστιν Χόφμαν… Ευτυχώς δεν εισακούστηκαν και ο Πατσίνιο διέπρεψε.
23. Κατά τη διάρκεια των πρώτων λεπτών της ταινίας, ο Βίτο Κορλεόνε κρατάει μια γάτα. Παραδόξως, η συγκεκριμένη γάτα ήταν αδέσποτη και δεν συμπεριλαμβανόταν στο σενάριο.
24. Ο ηθοποιός Τζον Μάρλεϊ ο άνδρας που είδε το κεφάλι αλόγου στο κρεβάτι του κατά την διάρκεια της ταινίας, είδε… αληθινό κεφάλι αλόγου στα γυρίσματα.
25. Ο Μάρλον Μπράντο ήθελε να κάνει τον Δον Κορλεόνε να μοιάζει με μπουλντόγκ, έτσι γέμισε τα μάγουλα του με βαμβάκι για την οντισιόν. Κατά την διάρκεια του γυρίσματος, φορούσε ένα ειδικό μασελάκι φτιαγμένο από οδοντίατρο. Το συγκεκριμένο μασελάκι βρίσκεται στο Αμερικανικό Μουσείο Κινηματογράφου στο Κουίνς της Νέας Υόρκης.
26. Ο Μπράντο σπαταλούσε πέντε ώρες την ημέρα στο μέικαπ για την ταινία μέχρι να τοποθετήσει όλα όσα χρειάζονταν…
27. Τρεις ώρες διαρκούσε η μεταμόρφωση Μπράντο σε Βίτο Κορλεόνε. Το βαρύ μακιγιάζ του ηθοποιού ήταν η αιτία που οι περισσότερες σκηνές του ήταν τόσο σκοτεινές, καθώς ο Μπράντο ήταν 47 χρονών και έπρεπε να φαίνεται μεγαλύτερος.
28. Συχνά, δε, ο Ρόμπερτ Ντιβάλ, φορούσε κάρτες που θύμιζαν στον Μπράντο τα λόγια του ρόλου του.
29. Ο Κόπολα κατά τη διάρκεια των προβών έβαζε τους ηθοποιούς να τρώνε όλοι μαζί, αυτοσχεδιάζοντας τους ρόλους τους, προκειμένου να πετύχει την αίσθηση μιας φατρίας.
30. Στις ταινίες, δεν μαθαίνουμε πολλά για το ιστορικό του Φρέντο Κορλεόνε. Έχει λίγη δύναμη και καμία πραγματική επιρροή, έτσι σιγά σιγά σκοτώνεται στο σίκουελ. Ωστόσο, τα βιβλία (ειδικά οι συνέχειες, που δεν γράφτηκαν από τον Πούζο) δίνουν πολύ περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή του. Για παράδειγμα, είναι αμφιφυλόφιλος και κατέληξε να παρουσιάζει μια δική του τηλεοπτική εκπομπή.
31. Ο Λένι Μοντάνα, ο άνδρας που έπαιξε τον δολοφόνο Λούκα Μπράτσι, ήταν επαγγελματίας παλαιστής πριν γίνει ηθοποιός. Μάλιστα, ήταν τόσο αγχωμένος την ημέρα που θα γύριζε την σκηνή που συγχαίρει τον Μπράντο που δεν μπορούσε να πει ούτε μια φορά σωστά τα λόγια του.
32. Η ταινία για τη μαφία της Νέας Υόρκης προκάλεσε την οργή της ιταλοαμερικανικής ένωσης καθώς και πολλών πολιτικών προσωπικοτήτων. Λένε, μάλιστα, πως η ομάδα των παραγωγών χρειάστηκε να διαπραγματευτεί με τους γκάγκστερ ώστε να βρεθεί κάποια άκρη. Ο Κόπολα και ο Πούζο αποφάσισαν τελικά να ελαφρύνουν το σενάριο και να αφαιρέσουν τις λέξεις «Μαφία» και «Κόζα Νόστρα».
33. Ένα από τα πράγματα που ο Κόπολα αφήνει σχεδόν εξ ολοκλήρου έξω από την ταινία είναι η απεικόνιση του ρατσισμού. Κατά κάποιο τρόπο ο σκηνοθέτης αποφεύγει κάποιες προσβλητικές στιγμές, αλλά και αφαιρεί λίγη από τη βάναυση πραγματικότητα της ζωής που περιγράφουν τα βιβλία.
34. Η (κόρη του Φράνσις) Σοφία Κόπολα εμφανίζεται και στις τρεις ταινίες: στην πρώτη ως μωρό στη δεύτερη ως κοριτσάκι που συνταξιδεύει με τον Κορλεόνε στο πλοίο που τον πηγαίνει στο Ellis Island και στην τρίτη παίζοντας την κόρη του Μάικλ Κορλεόνε.
35. Στην ταινία, η Κόνι πιστεύει ότι ο Μάικλ ευθύνεται για τον θάνατο του Κάρλο και του ξεκαθαρίζει πολύ καλά ότι δεν αλλάζει γνώμη. Στα βιβλία, ωστόσο, πείθεται πολύ εύκολα για το αντίθετο. Στην αρχή τον κατηγορεί, αλλά λίγες μέρες αργότερα καταλήγει να ζητήσει συγγνώμη. Φαίνεται επίσης να είναι μάλλον ανακουφισμένη, θεωρώντας τον θάνατό του ως έναν τρόπο εκδίκησης του Σόνι.
36. Η ανεπανάληπτη και δημιουργικά αξεπέραστη φωτογραφία είναι του Γκόρντον Γουίλις («Μανχάταν») και η μουσική μελωδία, που δίνει τον τόνο στη δραματουργία του έργου, του κορυφαίου Νίνο Ρότα, ο οποίος δεν προτάθηκε για το Όσκαρ, επειδή -να μια αποκάλυψη- η ίδια μουσική είχε χρησιμοποιηθεί στην κωμωδία του Εντουάρντο Ντε Φίλιππο «Fortunella» του 1958, σε σενάριο Φελίνι και με πρωταγωνιστές την Τζουλιέτα Μασίνα και Αλμπέρτο Σόρντι!
37. Η λέξη «Νονός» δεν συναντάται στη Μαφία, ήταν μια έμπνευση του Μάριο Πούζο. Επίσης, ο τίτλος Don Corleone δεν είναι σωστός, γιατί οι Ιταλοί αυτή την προσφώνηση την χρησιμοποιούν για τον «θείο». Για να δηλώσει εξουσία, θα έπρεπε να χρησιμοποιείται με το μικρό όνομα του ήρωα, όμως ο Πούζο δεν ήξερε ιταλικά, οπότε έφτιαξε τη δική του εκδοχή.
38. Θυμάστε τον Κάλο, σωματοφύλακα του Μάικλ; Στην ταινία, επιβιώνει μέχρι το τέλος. Ίσως το γεγονός ότι υπήρχαν ήδη τόσοι πολλοί θάνατοι παντού ενέπνευσε τον Κόπολα να μειώσει ελαφρώς τις απώλειες εν συγκρίσει με το βιβλίο (ο Πούζο επέλεξε να σκοτώσει τον σωματοφύλακα σε μια έκρηξη αυτοκινήτου δίπλα στην Απολλωνία).
39. Οι ηθοποιοί για να καταλάβουν τους ρόλους τους καλύτερα, έκαναν παρέα με πραγματικούς μαφιόζους. Ο Μάρλον Μπράντο προετοιμάστηκε για τον ρόλο του συναντώντας προσωπικά έναν γκάνγκστερ της οικογένειας Bufalino. Ο Πατσίνο, ο Κάαν και ο Ντιβάλ ακολούθησαν το παράδειγμά του και βρίσκονταν συχνά πυκνά με παιδιά του υποκόσμου.
40. «Ο Νονός» κυκλοφόρησε σε όλες τις ΗΠΑ στις 24 Μαρτίου 1972, δέκα ημέρες μετά την πρεμιέρα του στη Νέα Υόρκη, με τους κινηματογράφους να διατάσσονται να μην διακόπτουν τη σχεδόν τρίωρη προβολή του με διάλειμμα.
41. Σε λιγότερο από ένα 15ήμερο, ο «Νονός» κατέρριψε τα ρεκόρ εισιτηρίων που εξακολουθούσε να διατηρεί το έπος του 1939 «Όσα παίρνει ο άνεμος».
42. Η επιτυχία του φιλμ ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Ο ίδιος ο Κόπολα, πάντως, δεν είχε πιστέψει και πολύ σε αυτό: «Ήμουν προετοιμασμένος ότι το φιλμ δεν ήταν καλό: ήταν πολύ μεγάλο σε διάρκεια, πολύ σκοτεινό, πολύ βαρετό. Δεν πίστευα ότι θα έβρισκε ανταπόκριση στο κοινό».
43. Ήταν ίσως η μοναδική περίπτωση στα χρονικά του Χόλιγουντ, που οι παραγωγοί (ειδικά ο Έβανς) ζητούσαν να μπει περισσότερο υλικό στην ταινία και να επιμηκυνθεί σε διάρκεια, ενώ ο σκηνοθέτης προτιμούσε να κάνει περικοπές.
44. Θρυλικοί σκηνοθέτες όπως ο Ντέιβιντ Λιν και ο Φρανκ Κάπρα έστειλαν γράμματα στον Κόπολα. Και ο κόσμος έκανε ουρές για ώρες, σε βαθμό που οι «Los Angeles Times» δημοσίευσαν μια λίστα με συμβουλές για «το πώς να περνάτε την ώρα ενώ περιμένετε!».
    «Είναι ίσως η σπουδαιότερη ταινία του αμερικανικού σινεμά και σίγουρα το καλύτερο δυνατό καστ», έγραψε, σε μια σπάνια κρίση μεγαλοθυμίας, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ.
45. Στη συνέχεια, δύο χρόνια αργότερα, ο Κόπολα το έκανε ξανά, κάνοντας το μεγαλύτερο σίκουελ όλων των εποχών, το «The Godfather Part II», το οποίο κέρδισε επίσης το Όσκαρ καλύτερης ταινίας. Ως νεαρός Βίτο Κορλεόνε, ο Ρόμπερτ ντε Νίρο κέρδισε κι αυτός ένα Όσκαρ. Ο Κόπολα τον εκτόξευσε στα αστέρια όπως και τον Πατσίνο.
46. Η τελευταία ταινία της τριλογίας ακολούθησε το 1990 και είναι η πιο αδύναμη από τις τρεις. Αλλά έχει ακόμα πολλές αρετές, χάρη στον αξιόλογο σκηνοθέτη της, ο οποίος, ειδικά με τις δύο πρώτες, άλλαξε το Χόλιγουντ για πάντα.
47. Με τον «Νονό» άνοιξε και τυπικά η περίοδος για τη δημιουργία blockbuster με προϋπολογισμούς 100 και πλέον εκατομμυρίων δολαρίων. Ούτως ή άλλως, ακολούθησαν δύο ακόμη συνέχειες με εκπληκτική επιτυχία.
48. Αν υπήρξε ένας… consigliere για το καλλιτεχνικό κομμάτι της δουλειάς του ορντ Κόπολα, αυτός ήταν ο Ντιν Ταβουλάρις. Το έργο του, ως production designer για τις ταινίες της τριλογίας του «Νονού», διδάσκεται μέχρι και σήμερα στις σχολές κινηματογράφου, ως υπόδειγμα καλλιτεχνικής διεύθυνσης.
49. Το 1973 ο Μάρλον Μπράντο κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ερμηνείας για τον ρόλο του ως Βίτο Κορλεόνε. Ο ηθοποιός αρνήθηκε να παραστεί στην απονομή και έστειλε στη θέση του μια Ινδιάνα, τη Shacheen Littlefeather, η οποία επίσης αρνήθηκε να παραλάβει το αγαλματίδιο, διαμαρτυρόμενη για τα προβλήματα των ινδιάνικων πληθυσμών στις ΗΠΑ.
50. Επί προσωπικού: έχω δει την τριλογία πάνω από 20 φορές. Και δεν μου αρκούν.

Ακολουθεί αδιανόητο και σπάνιο υλικό…