Η 22α Μαΐου έχει μείνει, στην ιστορική και πολιτική συνείδηση της χώρας, για τρεις λόγους. Πρωτίστως ότι σαν σήμερα το 1963 έλαβε χώρα η (δολοφονική, ως αποδείχθηκε) επίθεση στη Θεσσαλονίκη κατά του βουλευτή της ΕΔΑ, Γρηγόρη Λαμπράκη, από τους παρακρατικούς Σπύρο Γκοτζαμάνη και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδη.
Σαν σήμερα όμως, το 1967, ανακαλύπτεται νεκρός ο καταζητούμενος από την ασφάλεια Νικηφόρος Μανδηλαράς, συνήγορος υπεράσπισης στη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ. Δολοφονία, φυσικά.
Το κίνημα
Και ήταν ξανά 22 Μαΐου όταν συνελήφθη ένας από τους πιο άγνωστους Ελληνες ήρωες: ο αξιωματικός Σπύρος Μουστακλής. Στην κεντρική φωτό, το κελί του στα κρατητήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ όπου βασανίστηκε επί 47 ημέρες με τον χειρότερο δυνατό τρόπο και έμεινε παράλυτος. Δίπλα, έξω από το κελί, αφίσα από την επίσκεψη του (έτερου ήρωα) Αλέξανδρου Παναγούλη, ο οποίος έμελλε να «φύγει» νωρίτερα, την Πρωτομαγιά του ’76, σε ένα ακόμη «περίεργο» ατύχημα.
Ο γεννημένος το 1926 στο Μεσολόγγι. Μουστακλής αποφοίτησε από τη σχολή Ευελπίδων και μετείχε στην Εθνική Αντίσταση όντας στην ΕΔΕΣ του Ναπολέοντα Ζέρβα. Ελαβε μέρος και στον εμφύλιο πόλεμο αλλά τον πόλεμο της Κορέας ως υπολοχαγός. Αντιστασιακός εκ φύσεως, συμμετείχε στο «Κίνημα του Ναυτικού» τον Μάιο του 1973 κατά της δικτατορίας. Το σχέδιό τους προέβλεπε τον αποκλεισμό του Πειραιά και άλλων μεγάλων λιμανιών και την κατάληψη της Σύρου, που θα ήταν το ορμητήριό τους. Καίτοι το κίνημα σχεδιαζόταν από το 1969 με στόχο την ανατροπή της χούντας των συνταγματαρχών, που ήλεγχαν από τα στρατεύματα πλήρως μόνο το πεζικό, προδόθηκε μια ημέρα πριν την εκδήλωσή του και καταπνίγηκε εν τη γενέσει του. Η αντίδραση των χουντικών ήταν άμεση με σύλληψη όλων σχεδόν των μυημένων στο κίνημα, πολλοί εκ των οποίων βασανίσθηκαν απάνθρωπα, όπως ο, απόστρατος ταγματάρχης τότε, Μουστακλής.
Τα βασανιστήρια
Κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων, επί 47 ημέρες, από ομάδα του Αναστασίου Σπανού, η Χούντα έδειξε το πιο σκληρό, απάνθρωπο (και πραγματικό) της πρόσωπο στον Μουστακλή, καθώς ήταν από τους ελάχιστους αξιωματικούς που έδειξαν απήθεια προς τη δικτατορία. Και ήταν ανέκαθεν καταγεγραμμένος στις μαύρες λίστες της επταετίας.
Τη μεγάλη βλάβη στον Μουστακλή κατάφερε χτύπημα στην καρωτίδα, το οποίο προκάλεσε εγκεφαλικό και ολική ακινησία καθώς και πλήρη ανικανότητα για ομιλία μιας και διεκομίσθη, με καθυστέρηση πολλών ωρών, σε στρατιωτικό νοσοκομείο όπου εισήλθε με το ψευδώνυμο «Μιχαηλίδης» και αιτιολογία εισαγωγής «τρακάρισμα στον Ιππόδρομο». Εντέλει μεταφέρθηκε στο ΚΑΤ όπου έμεινε για δύο ολόκληρα χρόνια, με τους θεραπευτές να μιλούν για ένα μαύρο, από τα χτυπήματα και τα βασανιστήρια, σώμα. Τα χτυπήματα, πλην της στέρησης της ομιλίας, προκάλεσαν στον Μουστακλή ολική παράλυση των δεξιών του άνω και κάτω άκρων. Υποβλήθηκε σε φυσικοθεραπείες για την αποκατάσταση, καταφέρνοντας να περπατήσει με δυσκολία, αλλά χωρίς να καταφέρει ποτέ να μιλήσει ξανά.
Η φυσιοθεραπεύτρια Ντία Τσερμπίνη θυμάται, σε δημοσιεύματα του 1976: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη φορά που σηκώθηκε. Είχε βουίξει όλος ο 6ος όροφος: Ο Σπύρος σηκώθηκε! Ο Σπύρος σηκώθηκε! Από στόμα σε στόμα. Είχαμε ανατριχιάσει από χαρά όλοι».
Μετά το θάνατό του, το 1986, δόθηκε τιμητικά ο βαθμός του Αντιστράτηγου και το όνομά του στο κέντρο νεοσυλλέκτων του Μεσολογγίου (2/39 Σύνταγμα Ευζώνων) όπου υπάρχει και η προτομή του. Προτομή επίσης έχει ανεγερθεί στα πρώην κρατητήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ (σημερινό πάρκο Ελευθερίας) στην Αθήνα.
Δημοσιεύτηκε στο «Scripta Manent» της «Sportday» στις 22 Μαΐου 2019
