Το ημερολόγιο έγραφε 26η Απριλίου 1986, σαν σήμερα έλαβε χώρα μια από τις πιο χειρότερες εκρήξεις όλων των εποχών. Στον αντιδραστήρα υπ’ αριθμόν 4 στο Τσερνόμπιλ, μα χρειάστηκε να περάσουν δύο μέρες προτού κάποιοι ανύποπτοι Σουηδοί επιστήμονες, μόλις ένα χιλιόμετρα μακριά από την έκρηξη, αντιληφθούν πως τα παπούτσια τους είχαν μαζέψει ραδιενέργεια… Μάλιστα σήμαναν συναγερμό από τη χώρα τους, όπου είχαν επιστρέψει και η Σοβιετική Ενωση, που έχει αποκρύψει το γεγονός, αναγκάζεται να το παραδεχτεί. Δημόσια.
Ηταν το πρώτο πυρηνικό ατύχημα της ιστορίας που αξιολογήθηκε ως «επιπέδου 7» στην σχετική κλίμακα και όλα ξεκίνησαν το βράδυ μιας αποφράδας Παρασκευής, 25 Απριλίου 1986, ήτοι μια μέρα πριν την έκρηξη. Τότε ο διοικητής του ατομικού σταθμού «Βλάντιμιρ Λένιν» διέταξε να διεξαχθεί ένα πείραμα, που ως στόχο είχε την αύξηση της ασφάλειας του αντιδραστήρα 4, σε περίπτωση που εμφανιζόταν το οποιοδήποτε πρόβλημα.
Ο λανθασμένος χειρισμός
Στόχος των τεχνικών ήταν να βρουν ένα τρόπο ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί ο ατμός που παράγει ένας πυρηνικός αντιδραστήρας, προκειμένου να παραχθεί ηλεκτρική ενέργεια για να λειτουργεί ο αντιδραστήρας υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Ωστόσο ο κατασκευασμένος μόλις το 1983 αντιδραστήρας, που αποτελούσε το πιο εξελιγμένο μηχάνημα της Σοβιετικής Ενωσης, τους πρόδωσε: οι τεχνικοί Αλεξάντρ Ακίμοφ και Λεονίντ Τοπτούνοφ έκαναν έναν λανθασμένο χειρισμό των ράβδων ελέγχου, οδηγώντας τον αντιδραστήρα σε ασταθή κατάσταση.
Κι όμως, αποφάσισαν να προχωρήσουν στο πείραμα αγνοώντας τις ενδείξεις. Μια από τις πιο εγκληματικές αποφάσεις όλων των εποχών είχε μόλις παρθεί… Η έκρηξη έκανε την ισχύ του αντιδραστήρα να εκτοξευτεί δέκα φορές πιο πάνω από την προβλεπόμενη, από τους σχεδιαστές του, βαθμίδα. Η δεύτερη έκρηξη ήταν θέμα δευτερολέπτων. Και έγινε…
Μυστικοπάθεια
Ουδείς αρμόδιος διέταξε μάλιστα την εκκένωση της γειτονικής πόλης Πρίπιατ, όπου κατοικούσαν 50.000 άτομα, κυρίως εργαζόμενοι του σταθμού. Ο ευρύτερος πληθυσμός ενημερώθηκε για το ατύχημα δύο μέρες, μετά με ένα ρεπορτάζ μόλις 20 δευτερολέπτων που έπαιξε στην κρατική τηλεόραση, όταν πια η ραδιενέργεια είχε ξεφύγει από τη σοβιετική επικράτεια. Σήμερα, μια περιοχή 31 χιλιομέτρων γύρω από το εργοστάσιο παραμένει μια απαγορευμένη ζώνη και δεν θα είναι κατοικήσιμη για τα επόμενα 20.000 χρόνια…
Απόρροια του ατυχήματος, 237 νεκροί μέσα στους πρώτους μήνες, η πλειονότητα εκ των οποίων πυροσβέστες και διασώστες. Ο συνολικός αριθμός των θανάτων στην περιοχή είναι δύσκολο να καθοριστεί επακριβώς λόγω της μυστικοπάθειας του τότε καθεστώτος, η οποία οδήγησε σε ελλιπή καταγραφή των σχετικών στοιχείων.
Η σιωπή του Λομπανόφσκι
Μια εβδομάδα μετά το ατύχημα, γράφτηκε ιστορία ποδοσφαιρικά καθώς για πρώτη, και μόνη, φορά στην ιστορία ένας τελικός ευρωπαϊκής διοργάνωσης διεξήχθη… Παρασκευή. Το επικείμενο Μουντιάλ του Μεξικού είχε περιορίσει τις διαθέσιμες ημερομηνίες, με τις Ντινάμο Κιέβου και Ατλέτικο Μαδρίτης να κοντράρονται στον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων. Μια ημέρα νωρίτερα έλαβε χώρα, κλασικά, η συνέντευξη Τύπου του πάντα βλοσυρού Βαλερί Λομπανόφσκι, «αρχιτέκτονα» της αναγεννημένης σοβιετικής (και νυν ουκρανικής) και ο Λουίς Αραγονιές.
Οι παριστάμενοι δημοσιογράφοι αναρωτιόνταν αν έπρεπε να ρωτήσουν ή όχι τον τεχνικό της Ντινάμο για το Τσερνόμπιλ: οι περισσότεροι αγνοούσαν το γεγονός! Τότε το ίντερνετ, για να διαδοθούν τα νέα, δεν υπήρχε… Ο Λομπανόφσκι έκοψε κάθε κουβέντα για το «ατυχές συμβάν», όπως το χαρακτήρισε.
Οπως αποκάλυψε δε στο βιβλίο του «Παιχνίδι χωρίς όρια» ο παρόντας τότε στο Λιόν ως απεσταλμένος της ΕΡΤ, Χρήστος Σωτηρακόπουλος, αγνοήθηκε όταν μετέφερε τα νέα στην Ελλάδα. Η ώρα του ματς συνέπιπτε μάλιστα με την περιφορά του Επιταφίου και μεταδόθηκε σε μαγνητοσκόπηση το Μεγάλο Σάββατο το μεσημέρι.
Για την ιστορία η Ντινάμο, με καλύτερο παίκτη τον Ολεγκ Μπλαχίν στο κύκνειο ποδοσφαιρικό του άσμα, διέλυσε με 3-0 τους Ισπανούς…
Δημοσιεύτηκε στο «Scripta manent» της «Sportday» στις 26/4/2018
