Το ερώτημα, όταν αφορά σε ένα κόμμα της Αριστεράς, δεν είναι αν θα διασπαστεί αλλά… πότε. Οι τελευταίες εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ προϊδεάζουν για μια μεγάλη πολιτική κρίση στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, η οποία ίσως οδηγήσει σε διάσπαση και στη δημιουργία νέου (ή νέων…) πολιτικού φορέα.
Διαχρονικά, η ιστορία της εν Ελλάδι Αριστεράς έχει αποδείξει ότι οι εσωκομματικοί «εμφύλιοι» θα την ταλανίζουν για μια ζωή και θα την αποτρέπουν από την περαιτέρω συσπείρωση. Τα παραδείγματα, όχι λίγα .Άλλωστε, γενιές και γενιές Αριστερών διαπαιδαγωγήθηκαν με τη θέση και ότι στις εκάστοτε διασπάσεις των κομμάτων του χώρου η φράση ότι «το κόμμα δυναμώνει όταν ξεκαθαρίζει τις γραμμές του…» αποτελούσε δόγμα.
Οι τρεις τάσεις του ΣΕΚΕ
Η εν Ελλάδι Αριστερά απέκτησε πολιτική υπόσταση στη χώρα τον Νοέμβριο του 1918 με τη δημιουργία του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (ΣΕΚΕ), το προοίμιο του ΚΚΕ όπως μετονομάστηκε το 1924. Ωστόσο, εξ απαλών ονύχων η σύνθεσή του δεν ήταν ομοιογενής πολιτικά και στο ιδρυτικό συνέδριο ταν διακριτές τρεις τάσεις. Η δεξιά, με κύριους εκπροσώπους τους Αριστοτέλη Σίδερη, Νικόλαο Γιανιό και Παναγή Δημητράτο, η αριστερή με βασικούς εκπροσώπους τους Δημοσθένη Λιγδόπουλο, Σπύρο Κουμιώτη και Μιχάλη Οικονόμου και μια τρίτη, κεντρώας συμπεριφοράς, με επικεφαλής τον Αβραάμ Μπεναρόγια. Το κέντρο ήταν τότε η ισχυρότερη τάση και ακολουθούσε η αριστερή. Σταδιακά όλοι οι κύριοι εκπρόσωποι των τάσεων που ίδρυσαν το ΣΕΚΕ βρέθηκαν εκτός κόμματος ενώ ο Λιγδόπουλος πέθανε πρόωρα.
Το 1919 αποσπάστηκε από το ΣΕΚΕ ομάδα αριστερών, με στόχο να πιέσει το κόμμα να προσχωρήσει στην Κομμουνιστική Διεθνή ασπαζόμενη το ανερχόμενο κίνημα της εποχής, τον κομμουνισμό, η οποία όμως επανέλθε το 1921. Ονομάστηκε Κομμουνιστική Ενωση.
Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1924, που το ΣΕΚΕ μετονομάστηκε επισήμως σε ΚΚΕ, εμφανίστηκαν κι άλλες διασπάσεις. Κυριότερη ήταν μια υπό τον Κώστα Σπέρα με την ομάδα «Νέα Ζωή» που το 1922 ίδρυσε το Ανεξάρτητο Εργατικό Κόμμα ενώ τον Μάιο του 1921 διασπάστηκε η οργάνωση Νεολαίας του ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστική Εργατική Νεολαία) και δημιουργήθηκε η Ανεξάρτητη Κομμουνιστική Νεολαία, η οποία στη συνέχεια συνενώθηκε με την Κομμουνιστική Νεολαία της Κομμουνιστικής Ενωσης για να δημιουργηθεί η Κομμουνιστική Νεολαία Αθηνών.
Οι πρώτες διαρροές από το ΚΚΕ
Το ΣΕΚΕ μετονομάστηκε σε ΚΚΕ στο 3ο έκτακτο συνέδριό του, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα από τις 26 Νοεμβρίου μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου του 1924. Μέχρι τη λήξη της περιόδου του Μεσοπολέμου, το ΚΚΕ γνώρισε αρκετές μικροδιασπάσεις. Οι ουσιαστικότερες όμως διασπάσεις του -με την έννοια ότι άφησαν ιστορικό στίγμα- ήταν τρεις.
Η πρώτη αφορούσε στους αρχειομαρξιστές, μια τάση που κληρονομήθηκε από το ΣΕΚΕ, αλλά πήρε σοβαρή πολιτική υπόσταση. Το 1929 η οργάνωση των αρχειομαρξιστών μετονομάστηκε σε Ενωση Διεθνιστών Κομμουνιστών και τον επόμενο χρόνο σε Κομμουνιστική Οργάνωση Μπολσεβίκων Λενινιστών Ελλάδας- Αρχειομαρξιστές (ΚΟΜΛΕ-Α) εκδίδοντας την εφημερίδα Η Πάλη των Τάξεων.
Η ΚΟΜΛΕ-Α εντάχθηκε στη Διεθνή Αριστερή Αντιπολίτευση του Τρότσκι και πολύ γρήγορα, αξιοποιώντας τη βαθιά κρίση του ΚΚΕ της περιόδου 1929-1931, κατάφερε να αποκτήσει ισχυρή δύναμη στους εργατικούς χώρους.
Η δεύτερη διάσπαση του ΚΚΕ έλαβε χώρα το 1927 όταν -λόγω των εξελίξεων στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και στο ΚΚΣΕ- συγκροτήθηκε στο κόμμα η Αριστερή Αντιπολίτευση του ΚΚΕ, τροτσκιστικής κατεύθυνσης. Ηταν η ομάδα του Παντελή Πουλιόπουλου, που διεγράφη από το ΚΚΕ κατά την κρίση του 1927 και εξέδιδε το «Νέο Ξεκίνημα». Στη συνέχεια η ομάδα Πουλιόπουλου μαζί με μια ομάδα «κεντριστών» (Σεραφείμ Μάξιμος, Κώστας Σκλάβος, Τάσος Χαϊνογλου κ.ά.), που αποχώρησαν από το κόμμα, συγκρότησαν την Ενωμένη Αντιπολίτευση και εξέδιδαν το περιοδικό «Σπάρτακος».
Το διάστημα 1929-1931 το ΚΚΕ έφτασε στα όρια της διάλυσης, καθώς στο εσωτερικό του ξέσπασε οξύτατη εσωκομματική πάλη που έμεινε γνωστή στην ιστορία ως «φραξιονιστική πάλη δίχως αρχές». Μια πάλη που διεξαγόταν ανάμεσα σε δύο κύριες ομάδες της ηγεσίας του κόμματος: την ομάδα των Χαϊτά και Ευτυχιάδη και την ομάδα των Θέου, Σιάντου, Πυλιώτη και Αλέξη. Η κρίση ξεπεράστηκε με ανοικτή παρέμβαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς (Νοέμβρης του 1931) και την επιλογή του Νίκου. Ζαχαριάδη στη θέση του γενικού γραμματέα του Κόμματος.
Το 1933-1934 στο εσωτερικό του κόμματος εμφανίστηκε μια ομάδα, η οποία στη συνέχεια αποσπάστηκε από το ΚΚΕ, υπό τον δεύτερο τη τάξει στην ηγεσία, μέλος του Π.Γ. και γραμματέα της Οργάνωσης Θεσσαλονίκης Γιώργο Κωνσταντινίδη (Ασημος Ασημίδης). Εκείνη η διάσπαση ήταν μικρής έκτασης.
Το ΕΑΜ και η καθαίρεση Ζαχαριάδη
Τη δεκαετία του ’40 το ΚΚΕ φτάνει στο απόγειο της ανάπτυξής του. Πρωταγωνιστεί στην Εθνική Αντίσταση, προωθεί πολιτική συμμαχιών δημιουργώντας το ΕΑΜ, του οποίου είναι η ραχοκοκαλιά και η καθοδηγητική δύναμη και μετατρέπεται στο μεγαλύτερο σε δύναμη ελληνικό κόμμα.
Διασπάσεις δεν γνωρίζει ακόμη και στις περιπτώσεις που κάνει σοβαρά πολιτικά λάθη με τεράστιες συνέπειες (Λίβανος, Καζέρτα, Βάρκιζα). Αμέσως μετά τη Βάρκιζα, το ΚΚΕ μετατρέπει το ΕΑΜ σε πολιτικό συνασπισμό κομμάτων.
Η εξέλιξη αυτή προκαλεί μια μικρή διάσπαση στο ΕΑΜικό κίνημα, καθώς η Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας του Ηλία Τσιριμώκου και το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Αλέξανδρου Σβώλου αρνούνται να συμμετάσχουν στον Πολιτικό Συνασπισμό Κομμάτων του ΕΑΜ.
Διασπάσεις, ουσιαστικές, δεν γνωρίζει το ΚΚΕ ούτε στη διάρκεια του Εμφυλίου. Διάφορες κινήσεις στελεχών μέχρι το 1955 (Βαφειάδης, Παρτσαλίδης, Καραγιώργης) γνώρισαν μεγάλη προβολή πολύ αργότερα, καθώς συνοδεύονταν από αντιπολιτευτικά κείμενα (πλατφόρμες) προς την πολιτική της ηγεσίας του κόμματος υπό τον Ζαχαριάδη. Στον χρόνο εκδήλωσής τους, όμως, είχαν πολύ μικρή απήχηση.
Η πρώτη μεγάλη διάσπαση συντελείται στο ΚΚΕ το 1956, όταν με παρέμβαση του ΚΚΣΕ και πέντε ακόμη κομμουνιστικών κομμάτων (Ρουμανίας, Βουλγαρίας Ουγγαρίας, Πολωνίας και Τσεχοσλοβακίας) συγκροτείται Διεθνής Επιτροπή, η οποία στην 6η Ολομέλεια της Κ.Ε. του Κόμματος (Μάρτιος 1956) καθαιρεί τον Ζαχαριάδη από γενικό γραμματέα.
Η διάσπαση αυτή πήρε τεράστιες διαστάσεις στη συνέχεια. Επεκτάθηκε σε όλες τις οργανώσεις του κόμματος στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, όπου ζούσαν Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες, αλλά και στην Ελλάδα, στις φυλακές και στις εξορίες όπου κρατούνταν Ελληνες κομμουνιστές.
Η διάσπαση του ’56, λόγω του κύρους της ΕΣΣΔ στους Ελληνες κομμουνιστές, αλλά και του ότι το ΚΚΕ ήταν στην παρανομία και υπό απηνή διωγμό, δεν οδήγησαν στη συγκρότηση άλλων ή άλλου κόμματος. Μόνο το 1963, όταν στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα εκδηλώθηκε η διαφορά απόψεων ανάμεσα στο ΚΚΣΕ και στο Κ.Κ. Κίνας συγκροτήθηκε από πολιτικούς πρόσφυγες το φιλοκινέζικο ΚΚΕ (μ-λ).
Αργότερα αυτό το κόμμα συνδέθηκε με τους μαοϊκούς (ομάδα του περιοδικού «Αναγέννηση») εντός Ελλάδας και το 1966 εντάχθηκε Οργάνωση Μαρξιστών Λενινιστών Ελλάδας (ΟΜΛΕ).
Η δημιουργία της ΕΔΑ και οι εντάσεις της
Τον Αύγουστο του 1951 ιδρύθηκε στην Αθήνα η ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά). Η ΕΔΑ ιδρύθηκε ως συνασπισμός κομμάτων της Αριστεράς, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, του οποίου εξάλλου τα μέλη συγκροτούσαν την τεράστια πλειοψηφία των στελεχών της. Η ΕΔΑ έκανε δυναμική εμφάνιση στις εκλογές του 1951, επιτυγχάνοντας το διόλου ευκαταφρόνητο 10,57% των ψήφων και εκλέγοντας δέκα βουλευτές. Στις εκλογές όμως του 1952, λόγω του πλειοψηφικού συστήματος, δεν κατάφερε να εκπροσωπηθεί στο Κοινοβούλιο.
Η απομόνωση της ΕΔΑ τερματίστηκε στις εκλογές της 29ης Φεβρουαρίου του 1956, όταν συνεργάσθηκε στο πλαίσιο της «Δημοκρατικής Ενωσης» με το Κέντρο, συνασπισμός που πέτυχε να κερδίσει 48,15% των ψήφων. Η απόφαση συνεργασίας προήλθε με τη σύμφωνη γνώμη του ΚΚΕ και του ΚΚΣΕ. Στο τελευταίο, ο άνεμος του 20ού συνεδρίου, που είχε πραγματοποιηθεί ελάχιστες ημέρες νωρίτερα, είχε αρχίσει να φυσάει έντονα. Οι αλλαγές που έφερε ο Χρουστσόφ επηρέαζαν όλα τα κομμουνιστικά κόμματα του δυτικού κόσμου και όχι μόνον αυτά. Τότε στο ΚΚΕ προέκυψε μια ώσμωση «εσωτερικού και εξωτερικού», καθώς λίγο καιρό αργότερα το εξόριστο ΚΚΕ πήρε την απόφαση να διαλύσει τις παράνομες οργανώσεις του στην Ελλάδα και τα μέλη του να ενταχθούν στην ΕΔΑ.
Η αποσταλινοποίηση και οι τέσσερις «φράξιες»
Μετά το 1956, το παγκόσμιο κομμουνιστικό σύστημα άρχισε να χάνει την παλαιότερη συνοχή του. Οι κομμουνιστές της Δύσης άρχισαν σταδιακά να παίρνουν αποστάσεις από τη Μόσχα, ενώ οι σχέσεις μεταξύ ΕΣΣΔ και Κίνας πήραν αρνητική τροπή μετά την επιλογή του Μάο Τσε Τουνγκ να αποστασιοποιηθεί από τη σοβιετική πολιτική. Η Ουγγαρία επιχείρησε να δραπετεύσει από το σοσιαλιστικό στρατόπεδο, με αποτέλεσμα τη σοβιετική εισβολή στη χώρα τον Νοέμβριο του 1956.
Η μείωση της έντασης των διώξεων στην ΕΣΣΔ είχε τις επιπτώσεις της και στο ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα. Ιδεολογικές και πολιτικές διαφωνίες εμφανίστηκαν και καθώς η ηγεσία του ΚΚΕ δεν εγκατέλειπε τον αγώνα εναντίον των ιδεολογικών της αντιπάλων, προέκυψε διάβρωση της εξουσίας του ΚΚΕ και διάσπασή του σε διάφορες «φράξιες» (και στην Ελλάδα). Η αρχική διάσπαση των στελεχών του ΚΚΕ με τα γεγονότα στην Τασκένδη, 1955-1956, σε «ζαχαριαδικούς» και «αντιζαχαριαδικούς» εξελίχθηκε σε πολυδιάσπαση, από την οποία προέκυψαν τέσσερις κομματικές παρατάξεις.
Πρώτη, η αναγνωρισμένη από το ΚΚΣΕ (και τα άλλα κομμουνιστικά κόμματα) Κομματική Οργάνωση με γενικό γραμματέα τον Κώστα Κολιγιάννη. Μειοψηφία στο σύνολο των υπόλοιπων δυνάμεων του διασπασμένου ΚΚΕ, μόνο θεωρητικά είχε γνώμονα της πολιτικής της τις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας του ΚΚΕ (1956), η οποία ήταν εμπνευσμένη από το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ. Στην πράξη συνέχισε το ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς, με διώξεις, «διαγραφές», εξορίες, σε βάρος των «Ζαχαριαδικών» αυτή τη φορά.
Ο Κώστας Κολιγιάννης
Δεύτερη, η «Ζαχαριαδική» παράταξη, η μεγαλύτερη σε αριθμό κομματικών στελεχών. Αντίθετη με τις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας του Κόμματος και του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ, ζητούσε αποκατάσταση της Κεντρικής Επιτροπής με επικεφαλής τον Ζαχαριάδη και έμεινε πιστή στις παλιές θέσεις του κόμματος. Μετά τη ρήξη της Σοβιετικής Ενωσης με την Κίνα και την Αλβανία και την καταδίκη του Μάο και της πολιτικής του από τον Ζαχαριάδη προέκυψε κατακερματισμός της: δημιουργήθηκαν ομάδες και οργανώσεις «κινεζόφιλων» και «αλβανόφιλων», έπειτα και από επαφές τους με το ΚΚ Κίνας και το ΚΚ Αλβανίας (και μετά τη μεταπολίτευση το 1974 συγκροτήθηκε οργάνωσή τους, με την επωνυμία ΚΚΕ μ-λ).
Τρίτη, η παράταξη των «Μαρκικών», αποτελούμενη από 800 περίπου οπαδούς του Μάρκου Βαφειάδη, η οποία απαιτούσε πιστή εφαρμογή των αποφάσεων της 6ης Ολομέλειας και αποκατάσταση του Βαφειάδη στην ηγεσία του ΚΚΕ. Και, τέταρτη, η παράταξη των «ανεξάρτητων», η μικρότερη σε αριθμό ανώτερων και μεσαίων στελεχών, η οποία ήταν σύμφωνη με ορισμένες από τις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας του 1956, αλλά δεν συμφωνούσε με τον τρόπο σύγκλησης και διεξαγωγής της, ούτε με τα μέτρα και τις σχετικές με την οργάνωση λύσεις, οι οποίες προωθήθηκαν.
Η δεύτερη μεγάλη διάσπαση του ΚΚΕ…
…που αποτέλεσε τη μήτρα της μεταπολιτευτικής Αριστεράς στην Ελλάδα και την επηρεάζει ως τα σήμερα, συντελέστηκε στη 12η ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος το 1968. Η Ολομέλεια πραγματοποιήθηκε στο διάστημα 5-15 Φλεβάρη του 1968 στη Βουδαπέστη. Το ιστορικό αποτέλεσμα της διάσπασης που συντελέστηκε εκεί ήταν να προκύψουν δύο κόμματα, που έφεραν τον τίτλο ΚΚΕ.
Το ένα ήταν το ΚΚΕ- υπό την ηγεσία του Κολιγιάννη και στη συνέχεια του Χαρίλαου Φλωράκη- και το άλλο το ΚΚΕ εσωτερικού- υπό τον Μπάμπη Δρακόπουλο, τον Δημήτρη «Μήτσο» Παρτσαλίδη, τον Λεωνίδα Κύρκο κ.ά.-, ενώ ένα τμήμα κομματικών στελεχών και προσωπικοτήτων της Αριστεράς, που δεν πήγε με το ένα ή το άλλο κόμμα, ανασυγκρότησε μεταπολιτευτικά την ΕΔΑ -ό,τι δηλαδή απέμεινε από την προδικτατορική ΕΔΑ, της οποίας η κύρια δύναμη ήταν το ιστορικό ΚΚΕ. Ηγετική φυσιογνωμία της μεταπολιτευτικής ΕΔΑ ήταν ο Ηλίας Ηλιού.
Συνάντηση αντιπροσωπείας του ΚΚΕ Εσ. με τον Τσαουσέσκου τον Νοέμβριο 1971. Πρώτος κατά σειρά ο Αντ. Μπριλλάκης και δίπλα του ακολουθούν: Ν. Καρράς, Ηλ. Στάβερης και Στ. Καρράς.
Η εν λόγω διάσπαση του ΚΚΕ, η οποία ήταν το επιστέγασμα των διαδοχικών κρίσεών του, από τον εμφύλιο πόλεμο έως τη δικτατορία. Στελέχη τα οποία εκπροσωπούσαν μία τάση που δυσφορούσε με την απόλυτη εξάρτηση του ΚΚΕ από τις επιλογές της σοβιετικής ηγεσίας, υποστηρίζονταν από τη ρουμανική ηγεσία του Τσαουσέσκου και έβλεπαν με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στην Τσεχοσλοβακία, διαφώνησαν σε εσωκομματικά και κεντρικά πολιτικά ζητήματα (πολιτική συμμαχιών, ρόλος Σοβιετικής Ενωσης) και αποχώρησαν.
Με απόφαση της 12ης Ολομέλειας καθαιρέθηκαν τα τρία διαφωνούντα μέλη του Πολιτικού Γραφείου (Μήτσος Παρτσαλίδης, Ζήσης Ζωγράφος, Πάνος Δημητρίου) και περιθωριοποιήθηκαν οι υπόλοιποι (Δημήτρης Βατουσιανός, Βασίλης Ζάχος, Σταύρος Καράς, Θανάσης Καρτσούνης, Λεωνίδας Τζεφρώνης κ.ά.).
Ωστόσο και στελέχη του τμήματος της ηγεσίας που δρούσε στο εσωτερικό της χώρας σε συνθήκες παρανομίας (Μπάμπης Δρακόπουλος, Νίκος Καρράς, Αντώνης Μπριλλάκης, Τάκης Μπενάς κ.ά.), συμπαρατάχθηκαν με τους διαφωνούντες. Ετσι συγκροτήθηκε το ΚΚΕ-Εσωτερικού, τα στελέχη του οποίου απέδιδαν την ονομασία ΚΚΕ Εξωτερικού στο τμήμα του κόμματος που ακολουθούσε την ηγεσία. Η ιδεολογική ταυτότητα του ΚΚΕ Εσωτερικού υπήρξε η ελληνική εκδοχή του Ευρωκομμουνισμού, η ανανέωση της Αριστεράς και η επαγγελία ενός «σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο».
Η Ενωμένη Αριστερά δεν έμεινε… ενωμένη
Μετά την πτώση της χούντας, την αποκατάσταση του κοινοβουλευτισμού και τη νομιμοποίηση όλων των πολιτικών κομμάτων το 1974, στις πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης το ΚΚΕ Εσωτερικού συνεργάστηκε με την ΕΔΑ και το ΚΚΕ στη δημιουργία του συνασπισμού ονόματι Ενωμένη Αριστερά. Πρόεδρος της διοικούσας επιτροπής της Ενωμένης Αριστεράς εξελέγη ο Ηλίας Ηλιού.
Το ενιαίο ψηφοδέλτιο απέσπασε 464.787 ψήφους (ποσοστό 9,47%) και εξασφάλισε 8 έδρες στη Βουλή, εκ των οποίων οι 5 ανήκαν στο ΚΚΕ, 2 στο ΚΚΕ Εσωτερικού και 1 στην ΕΔΑ. Ωστόσο, πριν καν λάβει χώρα η ορκομωσία, πρακτικά οι 8 βουλευτές της μιας παράταξης είχαν χωριστεί στα τρία. Άλλωστε και προεκλογικά, παρά την ένωση, έκαναν ξεχωριστές ομιλίες και εκδηλώσεις!
Με τη λήξη της κοινοβουλευτικής της θητείας, η Ενωμένη Αριστερά διασπάστηκε. Το ΚΚΕ συνέχισε αυτόνομη πορεία, ενώ τα υπόλοιπα κόμματα μαζί με άλλους σχηματισμούς δημιούργησαν στη συνέχεια τη Συμμαχία Προοδευτικών και Αριστερών Δυνάμεων.
Στις εκλογές του 1977, το ΚΚΕ, μόνο του πια, προσέγγισε αμέσως τα ποσοστά της ΕΑ του 1974. Συγκέντρωσε το 9,3% των ψήφων, ενώ η εξακομματική Συμμαχία Προοδευτικών κι Αριστερών Δυνάμεων, υπό τον Ηλία Ηλιού (ΕΔΑ, ΚΚΕ Εσωτερικού, Σοσιαλιστική Πορεία με πρόεδρο τον Νίκο Κωνσταντόπουλο, Σοσιαλιστική Πρωτοβουλία του Γεώργιου Αλέξανδρου Μαγκάκη κ.ά.), με ποσοστό μόλις 2,7%, πήρε δύο έδρες, μία για το ΚΚΕ Εσωτερικού και μία για την ΕΔΑ.
Ο Ηλίας Ηλιού
Ο ήδη πιο δυνατός κρίκος της Ενωμένης Αριστεράς, δηλαδή το ΚΚΕ, βρέθηκε ισχυροποιημένος από τη διάσπαση, έναντι του κύριου ενδοπαραταξιακού ανταγωνιστή του, που ήταν το ΚΚΕ Εσωτερικού Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων προκύπτει ότι ένα σημαντικό ποσοστό ψηφοφόρων του ΚΚΕ Εσωτερικού το 1974 είχε στραφεί πια προς το ΚΚΕ.
Το ΚΚΕ και το ΚΚΕ Εσωτερικού πορεύτηκαν αυτόνομα και στις εκλογές του 1981. Το μεν ΚΚΕ ενισχύθηκε κι άλλο, με 10,9%, το δε ΚΚΕ Εσωτερικού έμεινε εκτός Βουλής με 1,3%. Η τάση, δηλαδή, που άρχισε να διαμορφώνεται από το 1974 συνεχίστηκε…
Η διχοτόμηση του ΚΚΕ Εσωτερικού
Το ΚΚΕ Εσωτερικού, που προέκυψε από τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968, τράβηξε τον δρόμο του ευρωκομμουνισμού, όπως αυτός είχε χαραχτεί από τα κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης, κυρίως στην Ιταλία και την Ισπανία αλλά και -για ένα διάστημα- στη Γαλλία. Οι συγκρούσεις στο εσωτερικό του ήταν πολλές, αλλά οι ιστορικές διασπάσεις του ουσιαστικά δύο. Το 1978 διασπάστηκε η Οργάνωση Νεολαίας του Κόμματος (ΕΚΟΝ – Ρήγας Φεραίος).
Από τη διάσπαση προέκυψε η οργάνωση ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος Β’ Πανελλαδική, που εντασσόταν στο ρεύμα του αριστερού ευρωκομμουνισμού, θεωρώντας «δεξιόστροφη» εκδοχή της κομμουνιστικής ανανέωσης την πολιτική που εξέφραζε το ΚΚΕ Εσωτερικού.
Η δεύτερη και τελειωτική διάσπαση έγινε στο 4ο συνέδριο, το 1986. Η τάση της «μετεξέλιξης» υπό τον Λεωνίδα Κύρκο σε συνεργασία με την τάση της «υπέρβασης» του Κώστα Φιλίνη οδήγησαν το συνέδριο στην απόφαση για εγκατάλειψη του κομμουνιστικού τίτλου και της κομμουνιστικής φυσιογνωμίας του κόμματος.
Από τη διάσπαση που προκλήθηκε, η πλειοψηφία συγκρότησε το κόμμα της Ελληνικής Αριστεράς (ΕΑΡ) και η μειοψηφία υπό τον Γιάννη Μπανιά συγκρότησε το ΚΚΕ Εσωτερικού / Ανανεωτική Αριστερά.
Ο Συνασπισμός…
…της Αριστεράς και της Προόδου δημιουργήθηκε ως εκλογική συμμαχία πριν τις εθνικές εκλογές του Ιουνίου του 1989, έχοντας ως κύριους εταίρους τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της Αριστεράς: το ΚΚΕ και την Ελληνική Αριστερά, μετεξέλιξη του ευρωκομμουνιστικού ΚΚΕ Εσωτερικού.
Στον Συνασπισμό προσχώρησαν επίσης η ιστορική Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά του Ανδρέα Λεντάκη, η οποία είχε πρακτικά διαλυθεί με την εγκαθίδρυση της χούντας και έκτοτε ήταν μεταξύ σφύρας και άκμονος, η Σοσιαλιστική Πορεία του Νίκου Κωνσταντόπουλου, το Κόμμα Δημοκρατικού Σοσιαλισμού του Μπάμπη Πρωτοπαπά και προσωπικότητες από το ΠΑΣΟΚ και το κέντρο όπως ο Μανόλης Δρεττάκης και ο Στάθης Παναγούλης.
Τον Απρίλιο του 1989 συγκροτήθηκαν τα όργανα του κόμματος, με το Χαρίλαο Φλωράκη να αναλαμβάνει τη θέση του προέδρου και το Λεωνίδα Κύρκο τη θέση του γραμματέα του κόμματος.
Ο Χαρίλαος Φλωράκης με τον Παναγιώτη Λαφαζάνη την περίοδο του ενιαίου Συνασπισμού
Ο Συνασπισμός συμμετείχε για πρώτη φορά σε εκλογές, τον Ιούνιο του 1989, όπου κατάφερε να βγει στην τρίτη θέση με ποσοστό 13,1%, εκλέγοντας 28 βουλευτές. Στις ευρωεκλογές που διεξήχθησαν την ίδια ημέρα, κατάφερε να εκλέξει 4 ευρωβουλευτές.
Μετεκλογικά όμως, συμφώνησε με τη Νέα Δημοκρατία, να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας με αυτή, αλλά ο πρωθυπουργός να μην είναι ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Έτσι, σχηματίστηκε η κυβέρνηση συνεργασίας, με πρωθυπουργό κοινής αποδοχής τον Τζαννή Τζαννετάκη. Ο Συνασπισμός αποτέλεσε το πρώτο αριστερό κόμμα στην Ελλάδα που συμμετείχε στην κυβέρνηση και συνεπώς στη διακυβέρνηση της χώρας.
Ο ΣΥΝ μετείχε και στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1989, αλλά τα ποσοστά του έπεσαν στο 10,97% και εξέλεξε 21 βουλευτές, μια πτώση του οφείλεται κατά πολλούς στην κυβερνητική συνεργασία με τη ΝΔ. Λόγω της εκ νέου αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης, συμμετείχε και πάλι σε κυβέρνηση, αυτή τη φορά στην οικουμενική κυβέρνηση (μαζί με το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου), με πρωθυπουργό τον οικονομολόγο και πρώην διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Ξενοφώντα Ζολώτα.
To ΝΑΡ και… ο Πολάκης
Η διάσπαση του 1989 οδήγησε στη συγκρότηση του ΝΑΡ (Νέο Αριστερό Ρεύμα), που σήμερα -ό,τι έχει απομείνει από το αρχικό σχήμα- αποτελεί την κύρια δύναμη του ΑΝΤΑΡΣΥΑ.
Μεταξύ των διαγραφέντων-αποχωρησάντων ήταν ο βουλευτής Κώστας Κάππος, ο ευρωβουλευτής Δημήτρης Δεσύλλας, ο γραμματέας της ΚΝΕ Γιώργος Γράψας, ο Νίκος Κοτζιάς, η Νάντια Βαλαβάνη, ο Άγγελος Χάγιος, ο Ευτύχης Μπιτσάκης, ο Κώστας Τζιαντζής και ο Παύλος Πολάκης.
Οι αιτίες της διάσπασης εντοπίζονται στην γενικότερη πολιτική κρίση της Αριστεράς και του Κομμουνισμού, την κατάρρευση των χωρών του ανατολικού μπλοκ και την συμμετοχή του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου (στον οποίον συμμετείχε το ΚΚΕ) στην κυβέρνηση Τζαννετάκη με τη Νέα Δημοκρατία καθώς και στην οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα με τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ.
Το ΝΑΡ έλαβε μέρος στις βουλευτικές εκλογές του 1990 μαζί με το Εργατικό Επαναστατικό Κόμμα, σχηματίζοντας το συνδυασμό Λαϊκή Αντιπολίτευση λαμβάνοντας το 0,22% των ψήφων. Το 1999 συγκροτήθηκε το Μέτωπο Ριζοσπαστικής Αριστεράς με το οποίο το κόμμα έλαβε μέρος στις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις μέχρι το 2007, με αποτελέσματα από 0,12% έως 0,22%. Παραμονές των ευρωεκλογών του 2009, συμμετείχε στη συγκρότηση της Αντικαπιταλιστικής Αριστερής Συνεργασίας για την Ανατροπή μαζί με άλλες οργανώσεις της Αριστεράς. Έκτοτε συμμετέχει μέσω αυτής σε όλες τις εκλογές μέχρι και σήμερα, με αποτελέσματα από 0,33% έως και 1,19%.
Η διάσπαση του ΣΥΝ και η Δαμανάκη
Λίγες ημέρες μετά τις εκλογές και το σχηματισμό της οικουμενικής κυβέρνησης η πλειοψηφία της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας, και 15 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, αποχώρησαν από το κόμμα, διαφωνώντας με την τακτική του Συνασπισμού και τη συμμετοχή του στις κυβερνήσεις συνεργασίας. Ανεξαρτητοποιήθηκε επίσης και ο Δημήτρης Δεσύλλας, ευρωβουλευτής, εκλεγμένος με το ψηφοδέλτιο του Συνασπισμού.
Λεωνίδας Κύρκος, Μαρία Δαμανάκη και Χαρίλαος Φλωράκης
Ο ΣΥΝ συμμετείχε και στις εκλογές του Απριλίου του 1990, αλλά η πτωτική πορεία των ποσοστών του κόμματος συνέχισε. Έλαβε το 10,28% των ψήφων και εξέλεξε 19 βουλευτές. Μετά από πρόταση του Φλωράκη και με τη σύμφωνη γνώμη του Κύρκου, πρόεδρος εξελέγη το Μάρτιο του 1990 η Μαρία Δαμανάκη.
Στο ΚΚΕ, στις 28 Ιουνίου του 1991, μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, την αλλαγή του πολιτικού συστήματος στις χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και την κρίση που αυτή προκάλεσε στο κομμουνιστικό κίνημα, οι αποκαλούμενοι «ανανεωτικοί», οι οποίοι ζητούσαν αναθεώρηση βασικών αρχών της θεωρίας και λειτουργίας του κόμματος, αποχώρησαν από το κόμμα, ύστερα από την επικράτηση της μαρξιστικής-λενινιστικής πτέρυγας στο 13ο Συνέδριο. Οι αποχωρήσαντες ήταν πλειοψηφία σε πολλές κομματικές τοπικές οργανώσεις και περίπου το 45% της Κεντρικής Επιτροπής, μεταξύ των οποίων και ο πρώην γραμματέας του κόμματος Γρηγόρης Φαράκος.
Έκτοτε οι ανανεωτικοί του ΚΚΕ και τα υπόλοιπα κόμματα της συμμαχίας αποφάσισαν να μετατρέψουν το Συνασπισμό σε ενιαίο πολιτικό κόμμα. Το 1ο (Ιδρυτικό) Συνέδριο του Συνασπισμού έγινε το 1992. Σε αυτό το συνέδριο, πρόεδρος του κόμματος εξελέγη η Δαμανάκη, δίχως να υπάρχει άλλη υποψηφιότητα.
Ωστόσο στις εκλογές του 1993 ο Συνασπισμός απέτυχε να εισέλθει στη Βουλή (με ποσοστό 2,94%) και η Δαμανάκη παραιτήθηκε.
Η εποχή Κωνσταντόπουλου
Αμέσως μετά, διεξήχθη το 2ο Συνέδριο του κόμματος για την ανάδειξη νέας ηγεσίας. Στην πρώτη ψηφοφορία προηγήθηκε ο Αλέκος Αλαβάνος με 43% και ακολούθησαν ο Νίκος Κωνσταντόπουλος με 21%, ο Φώτης Κουβέλης με 20% και ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης με 19%. Στη δεύτερη ψηφοφορία, νέος πρόεδρος του κόμματος, εξελέγη ο Κωνσταντόπουλος.
Στις ευρωεκλογές του 1994, ο Συνασπισμός συγκέντρωσε το υψηλότερο μέχρι τότε ποσοστό του ως ενιαίο κόμμα (6,25%) και εξέλεξε δύο ευρωβουλευτές, τον Αλαβάνο και τον Μιχάλη Παπαγιαννάκη. Στις βουλευτικές εκλογές του 1996 διπλασίασε το ποσοστό του (5,12%) και στις ευρωεκλογές του 1999 πήρε 5,16% και επανεξελέγησαν οι δύο ευρωβουλευτές του.
Στις εθνικές εκλογές του 2000, ο Συνασπισμός υποστηρίχθηκε και από την Ανανεωτική Κομμουνιστική Οικολογική Αριστερά και έλαβε 3,2%. Μετά τις εκλογές, 18 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος, που από καιρό ζητούσαν προσέγγιση με το ΠΑΣΟΚ, αποχώρησαν από το Συνασπισμό, καταγγέλλοντας την ηγεσία του για «αριστερή στροφή», ιδρύοντας τη βραχύβια Ανανεωτική και Εκσυγχρονιστική Κίνηση της Αριστεράς.
Αλαβάνος και Παπαγιαννάκης
Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, πραγματοποιήθηκε το 3ο Συνέδριο του Συνασπισμού. Στο Συνέδριο επανεξελέγη στην προεδρία του κόμματος ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, ενώ εξελέγησαν και τα μέλη της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής.
Τον Μάιο του 2003, διεξήχθη Προγραμματικό Συνέδριο του κόμματος. Στο Συνέδριο αυτό αποφασίστηκε η αλλαγή του ονόματος του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου, σε «Συνασπισμός της Αριστεράς, των Κινημάτων και της Οικολογίας». Λίγους μήνες αργότερα, η πρώην πρόεδρος του κόμματος Μαρία Δαμανάκη, παραιτήθηκε από βουλευτής και αποχώρησε από τον Συνασπισμό.
Ριζοσπαστικής Αριστεράς
Στις βουλευτικές εκλογές 2004, ο Συνασπισμός μαζί με μικρότερα αριστερά κόμματα και οργανώσεις συγκρότησε το Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Τα κόμματα αυτά ήταν η Ανανεωτική Κομμουνιστική Οικολογική Αριστερά, η Κίνηση για την Ενότητα Δράσης της Αριστεράς, η Διεθνιστική Εργατική Αριστερά και οι Ενεργοί Πολίτες. Η συμμαχία υποστηρίχθηκε και από την Κομμουνιστική Οργάνωση Ελλάδος, η οποία όμως δε συμμετείχε στα ψηφοδέλτια. Τελικά, έλαβε 3,27% και εξέλεξε 6 βουλευτές, όλους προερχόμενους από το Συνασπισμό. Στις ευρωεκλογές του ίδιου έτους, ο Συνασπισμός συμμετείχε χωρίς τους συμμάχους του, λόγω κρίσης προσανατολισμού στο εσωτερικό του. Έλαβε το 4,16% των ψήφων και εξέλεξε έναν ευρωβουλευτή.
Από την «τελετή» παράδοσης της προεδρίας του ΣΥΝ από τον Νίκο Κωνσταντόπουλο στον Αλέκο Αλαβάνο
Λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο, διεξήχθη το 4ο Συνέδριο του Συνασπισμού, για την ανάδειξη νέας ηγεσίας. Πρόεδρος του κόμματος, εκλέχθηκε ο Αλέκος Αλαβάνος. Η εκλογή Αλαβάνου στην προεδρία του κόμματος, καθώς και η επανεπιβεβαίωση της διάθεσης για συνεργασία με τα μικρότερα αριστερά κόμματα, δημιούργησαν συνθήκες αναθέρμανσης της συμμαχίας. Στο πλαίσιο αυτό ο Συνασπισμός πρότεινε για υποψήφιο δήμαρχο Αθηναίων στις Δημοτικές εκλογές του 2006 τον 32χρονο Αλέξη Τσίπρα και κάλεσε όλες τις τοπικές οργανώσεις του κόμματος να συμφωνήσουν σε κοινούς υποψηφίους για όλες τις πόλεις και νομούς της χώρας με τα υπόλοιπα κόμματα της συμμαχίας.
Η επιλογή του νεαρού Τσίπρα, παρά την προηγηθείσα έντονη εσωκομματική αντιπαράθεση, αποδείχτηκε αρκετά επιτυχημένη, μια και στις 15 Οκτωβρίου 2006 ανακηρύχθηκε τρίτος μετά το Νικήτα Κακλαμάνη (ΝΔ) και τον Κώστα Σκανδαλίδη (ΠΑΣΟΚ) συγκεντρώνοντας ποσοστό 10,5%, ανώτερο από εκείνο του ΚΚΕ (8,8%).
Η κρίση του 2009 και ο Τσίπρας
Στις ευρωεκλογές του 2009 ο Συνασπισμός, συμμετέχοντας στον ΣΥΡΙΖΑ, πέτυχε την εκλογή του Νίκου Χουντή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών θεωρήθηκε ως αποτυχία και έγινε αντικείμενο κριτικής, κυρίως από την Ανανεωτική Πτέρυγα του Συνασπισμού, με τον Λεωνίδα Κύρκο να ζητά τη διάλυση του ΣΥΡΙΖΑ. Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο Αλαβάνος ανακοίνωσε την πρόθεσή του να παραιτηθεί από πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ και από βουλευτής, παραίτηση η οποία δεν έγινε αποδεκτή.
Μετά την εσωκομματική κρίση των προηγούμενων μηνών, και εν όψει των εθνικών εκλογών του ίδιου χρόνου, ο Αλαβάνος ανακοίνωσε την πρόθεσή του να μην είναι υποψήφιος. Ο ΣΥΡΙΖΑ, με επικεφαλής τον Αλέξη Τσίπρα, συγκέντρωσε 4,6% και εξέλεξε 13 βουλευτές, όλους προερχόμενους από το Συνασπισμό.
Η βραχεία πορεία της ΔΗΜΑΡ
Τον Ιούνιο του 2010, πραγματοποιήθηκε το 6ο Συνέδριο του Συνασπισμού. Η Ανανεωτική Πτέρυγα με επικεφαλής το Φώτη Κουβέλη, διαφωνώντας με τη συμμετοχή του Συνασπισμού στο ΣΥ.ΡΙΖ.Α., αποχώρησε από το κόμμα, ιδρύοντας τη Δημοκρατική Αριστερά.
Τον Φώτη Κουβέλη ακολούθησαν ακόμη 3 βουλευτές (Θανάσης Λεβέντης, Γρηγόρης Ψαριανός και Νίκος Τσούκαλης), οι οποίοι ανεξαρτητοποιήθηκαν από την Κοινοβουλευτική Ομάδα. Στις εκλογές του Μαΐου του 2012 και στις επαναληπτικές εκλογές του Ιουνίου ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε τη δεύτερη θέση, εκλέγοντας 52 και 71 βουλευτές αντίστοιχα, εκ των οποίων 45 και 55 προέρχονταν από τον Συνασπισμό.
Τον Ιούλιο του 2013, εν όψει του πρώτου συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ, πραγματοποιήθηκε Διαρκές Συνέδριο του Συνασπισμού, το οποίο αποφάσισε με μεγάλη πλειοψηφία την αυτοδιάλυση του κόμματος και την συγχώνευσή του στον ενιαίο ΣΥΡΙΖΑ.
Η ΔΗΜΑΡ κατόπιν συνεργάστηκε με την κίνηση των Ελευθέρων Πολιτών, που είχε ιδρύσει ο πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Βασίλης Οικονόμου ενώ πέντε βουλευτές του ΠΑΣΟΚ (Αμοιρίδης, Μιχελογιαννάκης, Θεοδωρίδης, Παπαμανώλης, Βουδούρης), οι οποίοι είχαν καταψηφίσει το 2ο Μνημόνιο και είχαν διαγραφεί, προσχώρησαν στη Δημοκρατική Αριστερά.
Το 2012 έλαβε ποσοστό 6,11%, εκλέγοντας 19 βουλευτές και συγκυβέρνησε μαζί με Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ με πρωθυπουργό τον Αντώνη Σαμαρά. Μια απόφαση που προκάλεσε εσωτερικούς τριγμούς και αποχωρήσεις από το κόμμα (Γιάννης Μιχελογιαννάκης, Οδυσσέας Βουδούρης, Πάρις Μουτσινάς και άλλοι). Στις 21 Ιουνίου 2013, η Δημοκρατική Αριστερά αποφάσισε να άρει την στήριξή της από την κυβέρνηση Σαμαρά, με αφορμή το κλείσιμο της ΕΡΤ. Εν μέσω κι άλλων αποχωρήσεων, έλαβε μέρος στις εκλογές του 2015 συνεργαζόμενη με τους Πράσινους του Νίκου Χρυσόγελου αλλά το σχήμα «Πράσινοι-Δημοκρατική Αριστερά» δεν κατάφερε να εισέλθει στη Βουλή. Μετά από την εκλογική αποτυχία, ο Φώτης Κουβέλης παραιτήθηκε από πρόεδρος.
Νέος πρόεδρος εξελέγη ο Θανάσης Θεοχαρόπουλος που συνέπραξε με το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 σε κοινό συνδυασμό με το όνομα Δημοκρατική Συμπαράταξη. Αργότερα η ΔΗΜΑΡ εντάχθηκε στο Κίνημα Αλλαγής και αποχώρησε στις αρχές του 2019 μετά από διαφωνία για το Μακεδονικό ζήτημα. Λίγο αργότερα, μετά από συνάντηση του Θεοχαρόπουλου με τον Αλέξη Τσίπρα, αποφασίστηκε η συμπόρευση ό,τι είχε απομείνει από τη ΔΗΜΑΡ με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Η αποτυχία της Λαϊκής Ενότητας
Το… καυτό 2015, μετά τον συμβιβασμό με την Ευρώπη και το τρίτο μνημόνιο, αυτή τη φορά με υπογραφή ΣΥΡΙΖΑ, ο Παναγιώτης Λαφαζάνης αποχώρησε από τον ΣΥΡΙΖΑ και κατόπιν ίδρυσε τη Λαϊκή Ενότητα – Ανυπότακτη Αριστερά. Ήταν ένα αριστερό, σοσιαλιστικό, ευρωσκεπτικιστικό κόμμα, στο οποίο εντάχθηκαν βουλευτές, στελέχη και μέλη του ΣΥΡΙΖΑ, τα οποία είχαν συγκροτήσει την Αριστερή Πλατφόρμα και από οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής αντικαπιταλιστικής αριστεράς.
Τις επόμενες ημέρες προσχώρησαν στο κόμμα 53 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ, τα οποία ανήκαν κυρίως στην Αριστερή Πλατφόρμα και στην Κομμουνιστική Τάση καθώς επίσης και οι βουλευτές Ζωή Κωνσταντοπούλου, Νάντια Βαλαβάνη και ο ευρωβουλευτής Νίκος Χουντής. Ακολούθησε κατόπιν το Σχέδιο Β του Αλέκου Αλαβάνου, οι οργανώσεις Αριστερή Ανασύνθεση και Αριστερή Αντικαπιταλιστική Συσπείρωση που αποχώρησαν από την ΑΝΤΑΡΣΥΑ, η Διεθνιστική Εργατική Αριστερά, και άλλες οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς. Τη Λαϊκή Ενότητα υποστήριξαν και οι Ενεργοί Πολίτες, με το Μανώλη Γλέζο να τίθεται επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας. Ωστόσο, το κόμμα συγκέντρωσε ποσοστό 2,86% και δεν κατάφερε να εισέλθει στη Βουλή, ούτε το 2015 μα ούτε και το 2019.
Ενόψει των εκλογών του 2023, ανακοινώθηκε η σύμπραξη της ΛΑΕ με το ΜέΡΑ25 του Γιάνη Βαρουφάκη και, πρακτικά, το τέλος της.
Δημοσιεύτηκε στο newpost.gr στις 23/10/2023
