Κάτι… έχουν οι πρώτες ημέρες του Ιούνη στη χώρα μας και αφορά στις οικογένειες των Παπανδρέου και Βενιζέλου.
Σαν σήμερα το 1915 έγιναν γνωστά τα επίσημα αποτελέσματα των εκλογών της 31ης Μαΐου και ο λαός, με 48,9% ανέδειξε το Κόμμα Φιλελευθέρων και ενέκρινε την πολιτική του Ελευθέριου Βενιζέλου. Εκ των πλέον θερμών «οπαδών» του ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου.
Επίσης σαν σήμερα, αλλά το 1985, ο γιος του Γεωργίου Παπανδρέου, Ανδρέας, φτιάχνει νέα κυβέρνηση, μια ημέρα μετά τις δεύτερες νικηφόρες εκλογές του ΠΑΣΟΚ, τούτη τη φορά με 45,8% έναντι 40,8% της ΝΔ και 9,8% του ΚΚΕ. 26 χρόνια μετά κι ενώ ο γιος του, Γιώργος Παπανδρέου, ήταν στην αρχηγία του ΠΑΣΟΚ από το 2004 και πρωθυπουργός από το 2009, χάνει την εξουσία. Μια εξουσία που είχε κερδίσει με 43,92% αλλά απώλεσε μόλις δύο χρόνια μετά. Αιτία; Ενας… Βενιζέλος, ο Ευάγγελος.
Η περίοδος της πρωθυπουργίας του ΓΑΠ, η μικρότερη εκλεγμένου πρωθυπουργού της Μεταπολίτευσης, διήρκεσε 25 μήνες και έληξε επειδή παραιτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2011, σε μια θρυαλλίδα εξελίξεων με διαρκείς αλλαγές στη Βουλή, που κράτησε έως και τον Ιανουάριο του ’15.
Το δημοψήφισμα που δεν έγινε ποτέ
Τότε λοιπόν ο Παπανδρέου ήταν έτοιμος να ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Ενωση τη διενέργεια δημοψηφίσματος στην Ελλάδα, με αντικείμενο τη «συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου», ήτοι το επονομαζόμενο δεύτερο μνημόνιο, με την οποία εξασφάλισε στην Ελλάδα περικοπή του χρέους κατά 50% με «αντάλλαγμα» την εφαρμογή διαρθρωτικών μέτρων.
Ο Βενιζέλος στήριξε με θέρμη το δημοψήφισμα («αν δεν εκφραστεί τώρα ο ελληνικός λαός άμεσα, πότε θα χρησιμοποιηθεί ο αραχνιασμένος θεσμός του δημοψηφίσματος;» αναρωτήθηκε μιλώντας στον ΑΝΤ1). Λίγα 24ωρα αργότερα γίνονται σταδιακά γνωστές οι (νεοαποκτηθείσες) επιφυλάξεις του για το δημοψήφισμα, εν μέσω κακού κλίματος στην ΕΕ κι ενώ ο ΓΑΠ ταξιδεύει στις Κάννες. Εκεί ο πρωθυπουργός παίρνει το «ΟΚ» της Ανγκελα Μέρκελ για το δημοψήφισμα αλλά το πλάνο καταρρέει όταν ήρθε αντίκρυ με τον Νικολά Σαρκοζί, που σε μια μάλλον παρανοϊκή του ομιλία απαίτησε «από τους Ελληνες να τσακιστούν να βάλουν τα πράγματα σε τάξη», επικαλούμενος και μυστική δημοσκόπηση (ότι το 78% των Γάλλων δεν θέλει να βοηθηθεί η Ελλάδα).
Εντέλει ο «Σαρκό» αλλάζει γνώμη και στη Μέρκελ καθώς κατέληξαν ότι το ελληνικό δημοψήφισμα θα μπορούσε να λειτουργήσει διαλυτικά στις υπόλοιπες χώρες, πολλές από τις οποίες ίσως ζητούσαν και εκείνες να διενεργήσουν δημοψηφίσματα για το ευρώ. Με την επιστροφή στην Ελλάδα, ο Βενιζέλος προχωρά σε άδειασμα του Παπανδρέου («Η θέση της Ελλάδας μέσα στο ευρώ είναι μία ιστορική κατάκτηση που δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση»), βουλευτές ανεξαρτητοποιούνται και εντέλει ο ΓΑΠ υποχρεώνεται σε παραίτηση. Κι ακολούθησε η «κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας υπό τον Λουκά Παπαδήμο» με ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ΛΑΟΣ…
«Οποιουδήποτε κόμματος»
Το 1994, όταν ο Ευάγγελος Βενιζέλος είχε αρχίσει να κάνει αισθητή τη παρουσία του και στο ΠΑΣΟΚ και στην κεντρική πολιτική σκηνή, ο Ανδρέας Παπανδρέου σε μια στιγμή βραδινής χαλάρωσης, ρώτησε τον Τηλέμαχο Χυτήρη πώς βλέπει τον φέρελπι πολιτικό. «Καλό», αποκρίθηκε. Αλλά ο Ανδρέας δεν αρκέστηκε στο τυπικό, πιέζοντας να πάρει κάτι περισσότερο κι έλαβε την εξής απάντηση: «Πρόεδρε, ο Βενιζέλος είναι ικανός να διεκδικήσει κάποια στιγμή την ηγεσία και να γίνει πρόεδρος του κόμματος».
Ο Ανδρέας Παπανδρέου χαμογέλασε και συμπλήρωσε: «Ο Βαγγέλης δεν έχει φιλοδοξία να γίνει πρόεδρος του κόμματος, έχει φιλοδοξία να γίνει πρόεδρος οποιουδήποτε κόμματος». Μέλος του ΠΑΣΟΚ από το 1990, εξελέγη πρόεδρός του το 2012, παραιτήθηκε τρία χρόνια αργότερα και, από προχθές μετά την κόντρα του με τη Φώφη Γεννηματά, πρακτικά αποτελεί persona non grata.
Από τον «Διχασμό»…
Το 1914 ο Γεώργιος Παπανδρέου ζούσε στο Βερολίνο, όπου προσφώνησε με εμπνευσμένα λόγια τον τότε πρωθυπουργό, Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο λόγος του τράβηξε την προσοχή του Βενιζέλου, ο οποίος τον διόρισε γενικό διευθυντή του πολιτικού γραφείου των Φιλελευθέρων. Ο Γεώργιος τάχθηκε συχνά υπέρ του Βενιζέλου, από την κρίση που δημιουργήθηκε με θέμα την ουδετερότητα ή την είσοδο της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (και κατά συνέπεια τον «Εθνικό Διχασμό») έως τέλους και τον θάνατο του «εθνάρχη», το 1936. Διετέλεσε μάλιστα υπουργός Παιδείας την περίοδο 1930-32 και συνέδεσε το όνομά του όχι μόνο με τα 3.200 σχολεία που κτίστηκαν τότε, αλλά και με μία ευρύτατη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Τα σχολεία που έχτισε του εξασφάλισαν την αγάπη του προσφυγικού στοιχείου.
Ωστόσο, ενώ ο Παπανδρέου ήταν νομάρχης Λέσβου και γενικός διοικητής Νήσων Αιγαίου, το 1920 θέλησε να θέσει υποψηφιότητα στις εκλογές με το κόμμα του Βενιζέλου. Στην επιθυμία του αυτή αντέδρασαν οι άλλοι βενιζελικοί υποψήφιοι, για προφανείς λόγους (μιας και ήταν δημοφιλέστατος) με αποτέλεσμα ο Βενιζέλος να μην την κάνει αποδεκτή και οι σχέσεις τους να «παγώσουν». Εντέλει εξελέγη ως «ανεξάρτητος Φιλελεύθερος» και, κατόπιν, άλλες πέντε φορές ως… κανονικός υποψήφιος.
…στη Φιλελεύθερη Δημοκρατική Ενωση
Μετά τον θάνατο του Βενιζέλου ο Παπανδρέου ήταν υποψήφιος, και εκλεγόταν, με διάφορα κόμματα ενώ το 1950-51 μετείχε σε τρεις διαδοχικές κυβερνήσεις σε συνεργασία με τον γιο του Ελευθέριου, Σοφοκλή Βενιζέλο που είχε αναλάβει το κόμμα. Το ‘53, ο Βενιζέλος προσκάλεσε τον Παπανδρέου να αναλάβει τη συναρχηγία του Κόμματος των Φιλελευθέρων αλλά… αποχώρησε ο ίδιος το ‘54 ίδρυσε τη Φιλελεύθερη Δημοκρατική Ενωση θέλοντας να εκμεταλλευτεί το «αντιπαπαγικό ρεύμα» της εποχής.
Ως το ’58, οι σχέσεις τους εξομαλύνθηκαν και μετείχαν από κοινού στην ίδρυση της Ενώσεως Κέντρου. Ο Σοφοκλής προέβαλλε ως ο υπ’ αριθμόν ένα διάδοχος του κόμματος αλλά πέθανε, με μυστήριο τρόπο, δέκα ημέρες πριν τις εκλογές του ’64, με τον Ανδρέα Παπανδρέου να εξελίσσεται σε διάδοχο-φαβορί (αλλά τον πρόλαβε η Χούντα του ’67…).
Δημοσιεύτηκε στο «Scripta Manent» της «Sportday» στις 3/6/2019
