Σαν σήμερα, 103 χρόνια, για πρώτη και τελευταία φορά υπήρξε, προς ελληνική κυβέρνηση, προσφορά για προσάρτηση της Κύπρου.
Με ανταλλάγματα, βεβαίως βεβαίως. Και με άρνηση από τη χώρα μας. Γιατί; Τι… παίχτηκε τότε;
Οταν η Οθωμανική Τουρκία αναμείχθηκε το 1914 στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας και εναντίον της Αγγλίας, η Αγγλία κήρυξε άκυρη τη συμφωνία του 1878 με την οποία ενοικίαζε την Κύπρο από τους Οθωμανούς και στις 5 Νοεμβρίου 1914, προσάρτησε την Κύπρο στην αυτοκρατορία της.
Υστερα από περίπου ένα χρόνο, και με τον πόλεμο να μαίνεται σε σχεδόν όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια, οι δυνάμεις της Αντάντ προσπάθησαν να βρουν κι άλλους συμμάχους ώστε να αυξηθεί ο αριθμός των στρατευμάτων τους, που υστερούσαν εν συγκρίσει με τους αντιπάλους τους.
Οι δύο εκδοχές
Σαν σήμερα, το 1915, κατέφτασε εν Ελλάδι τηλεγράφημα εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας, προσφέροντας την Κύπρο στην Ελλάδα, με αντάλλαγμα την συμμετοχή της χώρας μας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον Γερμανών, Τούρκων και Βουλγάρων. Το ίδιο βράδυ, ήταν αρνητική…
Ενα, και βάλε, αιώνα μετά, υπάρχουν δύο εκδοχές για εκείνη τη μέρα. Η πρώτη αναφέρει πως το τηλεγράφημα παρέδωσε επί προσωπικού στον, διορισμένο από τον βασιλιά Κωνσταντίνο, πρωθυπουργό ο Αγγλος πρέσβης στην Αθήνα, σερ Φράνσις Ελιοτ, αναφέροντας πως σε περίπτωση αποδοχής της προσάρτησης της Κύπρου θα έπρεπε άμεσα να γίνει επιστράτευση και να σπεύσει η Ελλάδα σε βοήθεια της Σερβίας, που υπέστη βουλγαρική επίθεση. Η δεύτερη εκδοχή λέει πως το τηλεγράφημα υπέγραφε ο Αγγλος υπουργός Εξωτερικών Εντι Γκρέι, δίχως όμως προηγουμένη έγκριση του βρετανικού υπουργικού συμβουλίου και κατόπιν η προσφορά θεωρήθηκε ως «άκυρη και ουδέποτε γενομένη». Ωστόσο τούτο αυτό σενάριο «βολεύει» την αγγλική πολιτική, ώστε να μην υπάρξει παραδοχή της προσφοράς.
Οι λόγοι της άρνησης
Εκείνο τον καιρό η Ελλάδα βρισκόταν στην καρδιά του εθνικού διχασμού: ο φιλοΓερμανός βασιλιάς Κωνσταντίνος από τη μια, κι από την άλλη ο Ελευθέριος Βενιζέλος που ήθελε πώς και πώς η χώρα να πλαισιώσει τους συμμάχους ώστε να κερδίσει εδάφη και να γίνει πράξη το όνειρο της Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Ενα όνειρο που έγινε πράξη για τρία χρόνια και κατέληξε σε εφιάλτη με την ήττα από τους Τούρκους στη Μικρά Ασία, την καταστροφή της Σμύρνης και τους 1,5 εκατ. πρόσφυγες στη χώρα των 4 εκατ. κατοίκων…
Την ίδια ημέρα, 17 Οκτωβρίου, συναντήθηκαν στα ανάκτορα ο Κωνσταντίνος, ο Ιωνας Δραγούμης και το στρατιωτικό επιτελείο παρουσία του, μετέπειτα δικτάτορα, Ιωάννη Μεταξά. Η συνάντηση κράτησε πολύ λίγο και κατόπιν κλήθηκε να παραστεί ο Ζαΐμης. Για τον Κωνσταντίνο τον Α’ δεν υπήρξε ενδοιασμός: ως γαμπρός του Κάιζερ, του Γουλιέλμου Β’, καθότι είχε νυμφευτεί την αδερφή του, Σοφία, δεν επρόκειτο να βγει από την ουδετερότητα, η οποία βόλευε τους Γερμανούς. Ητοι, ακριβώς ο λόγος της παραίτησης της κυβέρνησης Βενιζέλου, μόλις στις 24 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. Ο Ζαΐμης παρέμεινε πρωθυπουργός μόλις έως τις 25 Οκτωβρίου, οπότε και αντικαταστάθηκε από τον Στέφανο Σκουλούδη.
Το ίδιο βράδυ η απάντηση του Ζαΐμη προς τους Αγγλους ήταν αρνητική. Η ένωση με την Κύπρο είχε χαθεί, για πάντα ως αποδείχθηκε. Οι ελπίδες αναπτερώθηκαν στις 9 Ιανουαρίου 1918 όταν ο Βενιζέλος δήλωσε στον Αγγλο πρεσβευτή λόρδο Γκράνβιλ πως είναι απόλυτα πεπεισμένος ότι, με τη λήξη του πολέμου, η κυβέρνηση της Βρετανίας δεν μπορεί παρά να παραχωρήσει τη Μεγαλόνησο στην Ελλάδα.
Το ίδιο ήθελαν και οι Κύπριοι, μάλιστα αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τον Αρχιεπίσκοπο Κύριλλο Γ’ και Ελληνοκυπρίους βουλευτές μετέβη στο Λονδίνο (σε αποστολή που έμεινε γνωστή ως «το ταξίδι της πρεσβείας») αλλά, το 1920, το «όχι» των Αγγλων ήταν οριστικό…
Δημοσιεύτηκε στο «Scripta Manent» της Sportday στις 17/10/2018
