Ανήρ μέγας ετελεύτησε…
Με αυτά τα λόγια ο Παναγιώτης Σούτσος άρχισε, το μεσημέρι της 5ης Φεβρουαρίου 1843, τον επιτάφιο λόγο του μπροστά στο μνήμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη που πέθανε σαν σήμερα, 4 Φεβρουαρίου 1843, στα 73 του.
Ο νεκρός ήρωας, ενδεδυμένος την στολή του Αντιστράτηγου, έφερε το παλαιό του ξίφος και στο πλευρό του είχαν τοποθετηθεί η περικεφαλαία του, οι επωμίδες του και ο ασημένιος θώρακας, από την αγγλική στολή της υπηρεσίας του στα Επτάνησα. Κάτω από τα τσαρούχια του είχε τοποθετηθεί η τούρκικη σημαία.
Δυο μέρες πριν είχε παντρέψει τον μικρό του γιό, τον Κολλίνο και το γλέντησε με την καρδιά του. Την επομένη επέστρεψαν στην Αθήνα, μετά από ταξίδι, ο Όθωνας και Αμαλία. Ο Αντιστράτηγος και εν υπηρεσία Σύμβουλος Επικρατείας, Κολοκοτρώνης, σίγουρα ζούσε μέρες δικαίωσης και συμμετείχε εύχαρης στον χορό που δόθηκε στο παλάτι. Τιμούμενος πολλαπλώς τα τελευταία χρόνια από τον Βασιλιά, απολάμβανε την δίκαιη αναγνώριση, την εύνοια των συμπολιτών του και την ευδοξία. Αποσύρθηκε λίγο πριν τα μεσάνυχτα στην οικία του, που δεν απείχε πολύ από τα Ανάκτορα.
Λίγες μόλις ώρες μετά την κατάκλιση, οι υπηρέτες του σπιτιού του έτρεχαν μες την παγωμένη χειμωνιάτικη νύχτα για να καλέσουν ιατρική βοήθεια. Ματαίως οι γιατροί Γλαράκης, Ρέζερ και Οικονόμου, προσπάθησαν επί αρκετές ώρες να αποτρέψουν την κατάληξη από εγκεφαλική συμφόρηση υπέστη.
Τον φλεβοτόμησαν και του έβαλαν βδέλλες, χιόνι στο κεφάλι και καταπλάσματα από σιναπόσπορο στα πόδια. Δεν μπορούσε να κουνηθεί ούτε να μιλήσει, και μετά βίας ανέπνεε. Το κακό μαντάτο είχε διαδοθεί και πλήθος πάσης τάξεως πολιτών είχε αρχίσει να συρρέει στο σπίτι του. Πριν το θάνατο, ο γέροντας λέγεται πως κατάφερε να ψιθυρίσει προς τον γιό του Γενναίο: «σου αφήνω τόσους φίλους, όσα φύλλα έχουν τα κλαριά, και φρόντισε να τους φυλάξεις».
Υπήρξε μεγαλειώδης προσωπικότητα. Ηγήθηκε άτακτων, απείθαρχων και ανεκπαίδευτων ανδρών, με πενιχρές προϋποθέσεις, χωρίς οργανωμένη υποστήριξη ενός συγκροτημένου κράτους. Αντιμετώπισε πολλαπλάσιες δυνάμεις εχθρικών στρατευμάτων. Η σκιά του υπήρξε βαριά πριν, κατά και μετά τον αγώνα. Οι λόγοι και τα δημοσιεύματα που συνόδευσαν την αποδημία του, τον συνέκριναν με τον Σοφοκλή, τον Περικλή τον Σκιπίωνα τον Αφρικανό, ακόμα και με τον Μωυσή! Αυτή η μεγάλη θλίψη και ο άπειρος σεβασμός που πλημμύρισαν την επομένη του θανάτου του το νέο ελληνικό έθνος, υπήρξε φαινόμενο μοναδικό. Η θέση του στην εθνική συνείδηση τον πέρασε στην αθανασία.
ΥΓ. Ο νεκρός Κολοκοτρώνης φιλοτεχνήθηκε σε σκίτσο εκ του φυσικού από τον Γάλλο ζωγράφο Pierre Bonirote.
