Το δημοψήφισμα που οργάνωσε χθες η Βενεζουέλα απειλεί πλέον να πυροδοτήσει ένα νέο πόλεμο για το πετρέλαιο καθώς το 95% ψήφισε υπέρ της «μονομερούς προσάρτησης ξένων εδαφών». Ένα δημοψήφισμα που… φωτογραφίζει φυσικά τη γειτονική περιοχή Εσεκίμπο της συνορευόμενης Γουιάνας. Και μιας περιοχής που αποτελεί περίπου τα δύο τρίτα της Γουιάνας και η οποία πήρε το όνομά της από τον ομώνυμο ποταμό Εσεκίμπο. Μια περιοχή λίγο μεγαλύτερη από την Ελλάδα, αλλά πολύ πλούσια σε πετρέλαιο και ορυκτά.
Ήδη η κυβέρνηση της Γουιάνας απέστειλε ήδη επιστολή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, όπου προειδοποιεί για τον κίνδυνο στρατιωτικής εισβολής από το καθεστώς του Νικολά Μαδούρο. Κάνει μάλιστα λόγο για αυξημένη στρατιωτική παρουσία της Βενεζουέλας κατά μήκος της αμφισβητούμενης συνοριακής περιοχής, αλλά και εκκαθάρισης της γης για τη δημιουργία διαδρόμου προσγείωσης αεροσκαφών.
Η Γουιάνα προειδοποίησε μάλιστα τον Μαδούρο για τους κινδύνους υποτίμησης της απάντησης της χώρας σε μια πιθανή εισβολή, προσθέτοντας ότι αμερικανικό αμυντικό προσωπικό επρόκειτο να φτάσει στη Γουιάνα.
Το ιστορικό της περιοχής και η μάχη για τον χρυσό
Ο ποταμός Εσεκίμπο υπήρξε το σύνορο στα ανατολικά της Βενεζουέλας από τότε που η Ισπανία δημιούργησε το αποικιακό κράτος με όνομα «Γενικό Καπετανάτο της Βενεζουέλας», το ίδιο όριο που περιέχει το πρώτο Σύνταγμα της Βενεζουέλας το 1811.
Oταν αποσχίστηκε η Κολομβία το 1830, το νέο Σύνταγμα της Βενεζουέλας επικύρωσε τον ποταμό Εσεκίμπο ως το ανατολικό όριο της επικράτειας και το 1834 η Αγγλία αναγνώρισε τη Βενεζουέλα ως ανεξάρτητη δημοκρατία, χωρίς ποτέ να αντιταχθεί στα δικαιώματα της Βενεζουέλας στην επικράτειά της στο Εσεκίμπο.
Από το 1849, η Αγγλία άρχισε τις επιχειρήσεις για να προσπαθήσει να καταλάβει μέρος της επικράτειας της Βενεζουέλας, οδηγούμενη από τον πλούτο της Γουιάνας, της κορυφαίας παραγωγού χρυσού στον κόσμο εκείνη την εποχή. Η Αγγλία προσπάθησε να καταλάβει ολόκληρη αυτή την περιοχή για να κυριαρχήσει μέχρι τις εκβολές του Ορινόκο, ενός ποταμού που ονόμαζαν «Δούναβη της Νότιας Αμερικής» και τον οποίο θεωρούσαν απαραίτητο για να κυριαρχήσουν σε ολόκληρη την περιοχή.
Oλη αυτή η περίοδος είναι πλούσια σε έγγραφα διεκδικήσεων της Βενεζουέλας προς το αγγλικό Στέμμα, ώστε να γίνει σεβαστή η επικράτεια αλλά, εν μέσω της αδυναμίας της, η κυβέρνηση της χώρας είχε την αφελή ιδέα να ζητήσει βοήθεια από τις ΗΠΑ: το μοιραίο δόγμα Μονρό, το οποίο διακήρυττε «Η Αμερική για τους Αμερικανούς», ήταν πολύ της μόδας.
Τούτα οδήγησαν το 1899 στην διαιτητική απόφαση του Παρισίου, στην οποία συμμετείχαν δύο δικηγόροι από τις ΗΠΑ, δύο από την Αγγλία και ένας από τη Ρωσία, χωρίς κανέναν εκπρόσωπο της Βενεζουέλας: μια απόφαση που ως και σήμερα η Βενεζουέλα καταγγέλλει ως παράνομη και που κατακύρωσε ως έγκυρη τη βρετανική εδαφική διεκδίκηση. Μια διεκδίκηση που προήλθε από την ολλανδική εμπλοκή και τον αποικισμό της περιοχής που χρονολογείται επίσης από τον 16ο αιώνα, καθώς η τέως ολλανδική αποικία παραχωρήθηκε στους Βρετανούς.
Κατά τη συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, το 1962, η Βενεζουέλα κατήγγειλε αυτή τη διαιτητική απόφαση, γεγονός που έκανε την Αγγλία να αναγνωρίσει για άλλη μια φορά την ύπαρξη εδαφικής διαμάχης και να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην υπογραφή της Συμφωνίας της Γενεύης του 1966, που υπογράφηκε από τη Βενεζουέλα, την Αγγλία και την κυβέρνηση της αποικίας της αγγλικής Γουιάνας.
Η Συμφωνία της Γενεύης αναγνωρίζει την ύπαρξη αυτής της εδαφικής διαμάχης, επομένως και κατανοεί ότι αυτή η διαμάχη δεν επιλύθηκε με τη διαιτητική απόφαση του 1899 και ορίζει στο 1ο της άρθρο ότι η διαμάχη πρέπει να επιλυθεί μέσω διαπραγματεύσεων για να επιτευχθεί μια ικανοποιητική λύση. Παράλληλα η Αγγλία παραχώρησε την ανεξαρτησία στη Γουιάνα.
Λίγο μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας, το 1970, η Βενεζουέλα άρχισε να λαμβάνει διπλωματικές, οικονομικές και στρατιωτικές ενέργειες κατά της Γουιάνας προκειμένου να επιβάλει την εδαφική της αξίωση στο Γουιάνα του Εσεκίμπο.
Ο πετρελαϊκός πλούτος
Γιατί η Βενεζουέλα θέλει προσπαθήσει να επαναφέρει την περιοχή Εσεκίμπο υπό τον έλεγχό της και με στρατιωτικά μέσα, μιας περιοχής 240.000 κατοίκων; Πρόκειται για μια διαμάχη / διεκδίκηση που εντάθηκε τα τελευταία χρόνια, λόγω της ανακάλυψης αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Εσεκίμπο από την ExxonMobil, το 2016.
Χάρη σε αυτή την ανακάλυψη η Γουιάνα, που κάποτε ήταν μια από τις φτωχότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής, σήμερα αρχίζει να βλέπει με αισιοδοξία την προοπτική της οικονομικής ευημερίας. Η Βενεζουέλα, στο μεταξύ, μπορεί να είναι πλούσια σε πετρέλαιο, αλλά μαστίζεται από πολιτική και κοινωνικοοικονομική αστάθεια η οποία επιδεινώνεται από τις περιοδικές αμερικανικές κυρώσεις στο καθεστώς Μαδούρο.
Το Εσεκίμπο, ακόμη και πριν ανακαλυφθεί πετρέλαιο, ήταν πάντα πλούσιο σε διαμάντια, πολύτιμα μέταλλα και ξυλεία.
Το 2021, ο Νικολά Μαδούρο ισχυρίστηκε ότι η Βενεζουέλα θα «ανακατακτούσε» την επαρχία, που βρίσκεται στα δυτικά του ποταμού Εσεκίμπο της Γουιάνας. Η εστίαση της Βενεζουέλας ήταν υπεράκτια, στο πετρελαϊκό κοίτασμα Liza της ExxonMobil , το οποίο εκτιμά ότι θα παράγει περίπου 120.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα.
Το 2018, στο πλαίσιο συνεχών επεισοδίων από το 2013 το πολεμικό ναυτικό της Βενεζουέλας αναχαίτισε πλοία εξερεύνησης πετρελαίου στην αμφισβητούμενη περιοχή, που λειτουργούσαν με την άδεια της κυβέρνησης της Γουιάνας.
Πίεση στις ΗΠΑ
Το δημοψήφισμα για τον Μαδούρο μπορεί να είναι μέρος μιας πολύπλευρης στρατηγικής για την υπονόμευση της αντιπολίτευσης ενόψει και των προεδρικών εκλογών στη Βενεζουέλα, το 2024.
Υπό το φως των συνεχιζόμενων οικονομικών προβλημάτων της Βενεζουέλας, ο Μαδούρο μπορεί επίσης να επιδιώκει να εκμεταλλευτεί τον νέο περιφερειακό πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων στη Νότια Αμερική για να εκβιάσει τις εταιρείες πετρελαίου υπό την ηγεσία της Exxon, να παράσχουν υπηρεσίες και άλλα οφέλη στη Βενεζουέλα.
Σε αντάλλαγμα, ο Μαδούρο θα μπορούσε να μην προχωρήσει σε στρατιωτικές και άλλες παρενοχλήσεις στην εμπορική εκμετάλλευση των υπεράκτιων αποθεμάτων πετρελαίου της Γουιάνας.
Ο Μαδούρο στοχεύει επίσης να πιέσει την κυβέρνηση Μπάιντεν να αναστείλει για έξι μήνες το ευρύ φάσμα κυρώσεων κατά της Βενεζουέλας, επιτρέποντάς στη χώρα να λάβει έως και 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια σε πρόσθετα έσοδα από το πετρέλαιο.
Επίδειξη δύναμης από Μαδούρο
Όπως αναφέρει το Reuters, ότι πολλοί αναλυτές προσεγγίζουν αυτό το δημοψήφισμα πιο πολύ ως επίδειξη δύναμης από τον Μαδούρο και ως δοκιμασία που στόχο έχει να ενισχύσει την υποστήριξη προς την κυβέρνησή του ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2024.
«Πολιτικοί της αντιπολίτευσης εντός της Βενεζουέλας χαρακτήρισαν το δημοψήφισμα μια προσπάθεια του Μαδούρο να εξασφαλίσει μεγαλύτερη υποστήριξη καθώς η χώρα του προετοιμάζεται για εκλογές το δεύτερο εξάμηνο του 2024. Ο Μαδούρο – ο οποίος επανεξελέγη στην προεδρία της Βενεζουέλας το 2018 με τις ΗΠΑ ωστόσο να αποκηρύσσουν την εκλογή του ως προϊόν νοθείας – δεν έχει ακόμη ανακοινώσει την υποψηφιότητά του αν και αναμένεται να είναι υποψήφιος», γράφουν οι «Financial Times».
Οι δύο χώρες της Νότιας Αμερικής, η (πρώην ισπανική αποικία) Βενεζουέλα (με τους 30 εκατ. κατοίκους) από τη μία πλευρά, και η (πρώην βρετανική αποικία) Γουιάνα (με τους περίπου 800.000 κατοίκους) από την άλλη, διαφωνούν παλαιόθεν για τα όρια των μεταξύ τους συνόρων, καθώς το Καράκας υποστηρίζει ότι θα έπρεπε να είναι δική του η περιοχή Εσεκουίμπο που βρίσκεται στα δυτικά της Γουιάνας, μια περιοχή στα ανοιχτά της οποίας η αμερικανική ExxonMobil βρήκε πετρέλαιο το 2015.
«Ο λαός της Βενεζουέλας μίλησε δυνατά και καθαρά. Κάναμε τα πρώτα βήματα προς τη νέα ιστορική φάση του αγώνα μας για την ανάκτηση αυτού που είναι δικό μας», δήλωσε, από την πλευρά του, ο Νικολάς Μαδούρο χαιρετίζοντας το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, χωρίς όμως να καταστήσει σαφές ποια θα είναι τα επόμενα πρακτικά βήματα που προτίθεται να κάνει προς της κατεύθυνσης αυτής της «ανάκτησης».
Υπενθυμίζεται, πάντως, ότι το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έχει ζητήσει από τη Βενεζουέλα να μην προχωρήσει σε μονομερείς κινήσεις που θα μεταβάλουν το συνοριακό καθεστώς της περιοχής.
Δημοσιεύτηκε στο newpost.gr στις 4/12/2023
